Παρέμβαση Ευρυτανικών Συλλόγων

Η Κίνηση Πολιτών για την Προστασία  του Ευρυτανικού Περιβάλλοντος (Λάππα Βασιλική,Μήτσιου Βασίλης και Τάσιος Γιώργος) σε συνεργασία με τον Σύλλογο Προστασίας      Άγριας πέστροφας (Πρόεδρος Θεοδωρογιάννης Θωμάς )  κάνουν μια ουσιαστική παρέμβαση στη Διαβούλευση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων Δυτ. Στερεάς Ελλάδας…    Οι δύο σύλλογοι υποστηρίζουν : Τα στοιχεία για τις υδρομορφολογικές αλλοιώσεις ποταμών και λιμνών δείχνουν ότι, παρά την αδράνειά μας, υπερτερούμε έναντι πολλών άλλων χωρών γιατί έχουμε αναλογικά περισσότερα ποτάμια σε φυσική κατάσταση….

Για να σημειώσουν στη συνέχεια με μεγάλη  δόση   πικρής ειρωνίας :  

«Από το Σχέδιο Διαχείρισης έχουν αποκλειστεί πολλά μεγάλα και μικρά ρέματα μόνιμης ροής βάσει ενός ορίου μεγέθους και ο χάρτης του εμφανίζεται ελλιπής και με πολλά κενά.  Για το σχέδιο δεν υπάρχουν ρέματα στην Ευρυτανία, κρυστάλλινες πηγές, γάργαρα ποταμάκια, εντυπωσιακά φαράγγια.  Δεν υπάρχουν πέτρινα τοξωτά γεφύρια, παλιοί νερόμυλοι, κρυφά μονοπάτια.  Δεν παλεύουν ανάποδα στα πεντακάθαρα νερά οι ξανθιές άγριες πέστροφες με τις κόκκινες βούλες και δεν κολυμπούν γρήγορα οι βίδρες.  Δεν έρχονται επισκέπτες από όλη την Ευρώπη να περπατήσουν, να ψαρέψουν, να κάνουν ράφτιγνκ-καγιάκ και να απολαύσουν ένα μοναδικό απείραχτο τοπίο σε όλη την Ευρώπη»….

 

 

Το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων της Δυτ. Στερεάς Ελλάδας ολοκληρώνεται μετά το πέρας της διαβούλευσης της ΣΜΠΕ και γίνεται σύντομα νόμος του κράτους.  Στο προηγούμενο στάδιο της διαβούλευσης κάναμε παρέμβαση επειδή δεν γινόταν καμία αναφορά στο θέμα των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ) και της άναρχης χωροθέτησής τους σε κάθε ορεινό ρέμα, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας.  Η παρέμβασή μας, όπως και πολλών άλλων συλλόγων και πολιτών, αγνοήθηκε εντελώς.  Το Σχέδιο Διαχείρισης και η ΣΜΠΕ εξακολουθούν να μην κάνουν καμία ουσιαστική αναφορά στα προγραμματισμένα ΜΥΗΕ και τις επιπτώσεις τους. 

 

Ο αποκλειστικός σκοπός των σχεδίων φαίνεται να είναι η «νομιμοποίηση» της εκτροπής του Αχελώου, όπως και άλλων μεγάλων νέων φραγμάτων και υδροηλεκτρικών έργων, στα μάτια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).  Η έλλειψη των σχεδίων εκλαμβάνεται ως μη εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) και θεμελιώνει προσφυγή εναντίον των έργων.  Είναι βέβαιο ότι χωρίς το κίνητρο της υλοποίησης των μεγάλων έργων, τα σχέδια θα εκκρεμούσαν για πολλά χρόνια ακόμη.  Όπως εκκρεμούν τα σχέδια διαχείρισης για τις προστατευόμενες περιοχές Νατούρα, καθώς και αναρίθμητες άλλες περιπτώσεις ολιγωρίας ουσιαστικής ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

 

Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ η εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) μετράει μία δεκαετία.  Τα σχέδια διαχείρισης και τα προγράμματα μέτρων χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για την επίτευξη του στόχου της που είναι η καλή κατάσταση των νερών μέχρι το 2015.  Η έγκαιρη επίτευξη του στόχου αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα και ήδη παρατείνεται για το 2021 ή το 2027.  Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ασκούν σκληρή κριτική για καθυστερήσεις, αδιαφάνεια, κωλυσιεργία στη λήψη δραστικών μέτρων και απουσία ειλικρινούς βούλησης για την επίτευξη του στόχου. 

 

Στη χώρα μας, έχοντας αφήσει να περάσουν δέκα χρόνια χαμένα, ο στόχος του 2015 μοιάζει με ανέκδοτο, και η παράταση της επίτευξής του στο 2021 ή στο 2027 άπιαστο όνειρο.  Αντί για μέτρα πρόληψης, προστασίας και επανόρθωσης, τα σχέδια προωθούν τις μελέτες καταγραφής του περιβάλλοντος που έπρεπε να έχουν γίνει τα τελευταία 30 χρόνια για την εφαρμογή σημαντικών περιβαλλοντικών Οδηγιών.  Η ευρωπαϊκή εμπειρία μας δείχνει ότι, χωρίς ισχυρή δέσμευση, δύσκολα θα περάσουμε έγκαιρα από τις μελέτες στην εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της καλής κατάστασης για όλα τα νερά μέχρι το 2027.

 

Το 2012 ήταν το Ευρωπαϊκό Έτος Υδάτων και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) συνέταξε Έκθεση για την κατάσταση των ευρωπαϊκών υδάτων.^[1]  Η Έκθεση παρουσιάζει συνοπτικά στοιχεία από όλες τις χώρες και μπορούν να γίνουν ενδιαφέρουσες συγκρίσεις.  Τα στοιχεία για τις υδρομορφολογικές αλλοιώσεις ποταμών και λιμνών δείχνουν ότι, παρά την αδράνειά μας, υπερτερούμε έναντι πολλών άλλων χωρών γιατί έχουμε αναλογικά περισσότερα ποτάμια σε φυσική κατάσταση .  Δυστυχώς ως προς τη ρύπανση φαίνεται ότι κάνουμε ότι μπορούμε για να τα καταστρέψουμε .

 

Η Δυτική Στερεά Ελλάδα και η Ήπειρος εμφανίζονται να έχουν τα πιο φυσικά και καθαρά ποτάμια και λίμνες της χώρας μας, καθώς το 70-90% αυτών βρίσκεται σε καλή οικολογική κατάσταση .  Στην ΕΕ ελάχιστες περιοχές έχουν αυτό το προνόμιο και πρόκειται κυρίως για σχεδόν ακατοίκητες εκτάσεις στις Φινλανδικές Λίμνες και στα όρια του Αρκτικού Κύκλου.  Άλλη μία παρόμοια περιοχή βρίσκεται στην Ιταλία και είναι η λεκάνη απορροής του μοναδικού φυσικού ποταμού των Άλπεων, ενώ κάποιες μικρότερες εντοπίζονται σε απόκεντρες περιοχές της ΕΕ, στην Κορσική, Ισπανία, Ιρλανδία, και Εσθονία.  Συνολικά καλύπτουν ένα πολύ μικρό ποσοστό του εδάφους της ΕΕ και θα έπρεπε τα επιφανειακά νερά τους να προστατευτούν έναντι οποιασδήποτε υποβάθμισης. Ειδικότερα, τα πιο αναλλοίωτα τμήματα αυτών των περιοχών, όπως η Ευρυτανία, θα έπρεπε να χαρακτηριστούν ως προστατευόμενα πάρκα φυσικών επιφανειακών υδάτων και να αποτελέσουν περιοχές και οικοσυστήματα αναφοράς για τις λεκάνες απορροής της ΕΕ.

 

Αγνοώντας τα παραπάνω η πολιτική του κράτους μας κινείται ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση.  Καταιγισμός μικρών και μεγάλων έργων, φραγμάτων, εκτροπών, αντλησιοταμιευτήρων, υδροηλεκτρικών.  Η κατασκευή τους θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της φυσικότητας των ποταμών μας και θα συμπληρώσει την καταστροφή που επιτελείται από την ανεξέλεγκτη ρύπανση στον υδάτινο πλούτο της χώρας μας.

 

Στα Σχέδια Διαχείρισης επιχειρείται με τεχνάσματα να καλυφθεί το προσχεδιασμένο έγκλημα.  Παρά τα εκατομμύρια που κόστισαν, παρουσιάζουν τραγικές ελλείψεις στοιχείων και οφθαλμοφανή λάθη λόγω της βεβιασμένης σύνταξής τους.  Οι μετρήσεις της οικολογικής κατάστασης των ποταμών είναι σποραδικές και συχνά λανθασμένες.  Ποτάμια που διασχίζουν ερημωμένες περιοχές όπως στα Ψιανά, Παπαδιά και Αμπέλια Ευρυτανίας, εμφανίζουν μετρήσεις σε μέτρια οικολογική κατάσταση.   Ως συνέπεια σε όλη τη Δυτ. Στερεά Ελλάδα δεν εμφανίζεται ούτε ένα ποτάμι ή ρέμα που να έχει υψηλή οικολογική κατάσταση.  Ούτε καν στις πιο απομονωμένες περιοχές της Ευρυτανίας που δέχονται ανεπαίσθητες ανθρώπινες πιέσεις.  Αντιθέτως στην Αν. Στερεά Ελλάδα ο Γοργοπόταμος κατατάσσεται σε υψηλή οικολογική κατάσταση.  Για εμάς δεν τίθεται θέμα ότι ο Κρικελοπόταμος, Αγραφιώτης, Μέγδοβας, Αχελώος και όλα τα ρέματά μας είναι πιο καθαρά από το Γοργοπόταμο.

 

Από το Σχέδιο Διαχείρισης έχουν αποκλειστεί πολλά μεγάλα και μικρά ρέματα μόνιμης ροής βάσει ενός ορίου μεγέθους και ο χάρτης του εμφανίζεται ελλιπής και με πολλά κενά.  Για το σχέδιο δεν υπάρχουν ρέματα στην Ευρυτανία, κρυστάλλινες πηγές, γάργαρα ποταμάκια, εντυπωσιακά φαράγγια.  Δεν υπάρχουν πέτρινα τοξωτά γεφύρια, παλιοί νερόμυλοι, κρυφά μονοπάτια.  Δεν παλεύουν ανάποδα στα πεντακάθαρα νερά οι ξανθιές άγριες πέστροφες με τις κόκκινες βούλες και δεν κολυμπούν γρήγορα οι βίδρες.  Δεν έρχονται επισκέπτες από όλη την Ευρώπη να περπατήσουν, να ψαρέψουν, να κάνουν ράφτιγνκ-καγιάκ και να απολαύσουν ένα μοναδικό απείραχτο τοπίο σε όλη την Ευρώπη.

 

Περιέργως αυτά τα κρυφά ρέματα τα βρήκαν οι επενδυτές.  Ενώ πανελλαδικά ο στόχος μας για ΜΥΗΕ για το 2020 είναι 350 MW, ήδη έχουμε 440 MW αδειοδοτημένα και έτοιμα για εγκατάσταση.  Άλλα 3.200 ΜW περιμένουν τη σειρά τους, με δεκάδες από αυτά στην Ευρυτανία.  Στις χιλιάδες σελίδες του σχεδίου και της ΣΜΠΕ δεν γράφεται ούτε λέξη για τις επιπτώσεις αυτού του τεράστιου αριθμού σχεδιαζόμενων έργων.  Στο Παράρτημα του σχεδίου «Κατάλογος προγραμματισμένων και νέων έργων» απλά παρατίθεται μία λίστα με κάποια από τα έργα των ΜΥΗΕ και επιγραμματικά αναφέρονται επιπλέον περιοριστικά μέτρα για αυτά.  Δεν γίνεται καμία αιτιολόγηση για τα επιπλέον μέτρα, αλλά η υιοθέτησή τους αποτελεί τρανταχτή παραδοχή των σοβαρών επιπτώσεων των ΜΥΗΕ και της ανεπάρκειας των μέχρι τώρα εφαρμοζόμενων μέτρων προστασίας.

 

Τα μέτρα είναι: α) προσωρινή αναστολή κατασκευής ΜΥΗΕ στις περιοχές αναψυχής εσωτερικών υδάτων και β) αύξηση της οικολογικής παροχής στο 50% της μέσης ετήσιας ροής.   Για την Ευρυτανία αναστέλλεται προσωρινά η κατασκευή ΜΥΗΕ σε περιοχές αναψυχής, όπως τμήματα των Καρπενησιώτη, Κρικελοπόταμου, Τρικεριώτη, Αγραφιώτη και Μέγδοβα μέχρι τη θέσπιση της σχετικής νομοθεσίας για τις περιοχές αναψυχής.  Ο Αχελώος προφανώς θεωρείται χαμένη υπόθεση και δεν συμπεριλαμβάνεται στις περιοχές αναψυχής.  Το μέτρο δεν εφαρμόζεται για ρέματα με σημαντικές δραστηριότητες αναψυχής αλλά που έχουν αποκλειστεί από το σχέδιο λόγω μεγέθους.  Επίαης τα μέτρα ισχύουν μόνο για νέα ΜΥΗΕ και όσα δεν έχουν Περιβαλλοντικούς Όρους. Τα αδειοδοτημένα και κατασκευασμένα έργα θα συμμορφωθούν στην ανανέωση της άδειάς τους, μετά από περίπου δέκα χρόνια.  Παραδόξως τονίζεται ότι κατά την αδειοδότηση, έργα που δεν ικανοποιούν τις παραπάνω επιπλέον απαιτήσεις θεωρείται ότι δεν συνάδουν με την Οδηγία 2000/60 (ΟΠΥ) και απορρίπτονται.

 

Αυτό σημαίνει ότι εκατοντάδες κατασκευασμένα και αδειοδοτημένα ΜΥΗΕ, ενώ δεν συνάδουν με την ΟΠΥ, γιατί βρίσκονται σε περιοχές αναψυχής ή/και αφήνουν πολύ μικρότερη οικολογική παροχή, θα μπορούν να λειτουργούν για πολλά χρόνια και να καταστρατηγούν την πρώτη και σημαντικότερη αρχή της ΟΠΥ, την αρχή της πρόληψης της υποβάθμισης των νερών.  Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αναπτυξιακής πολιτικής του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου-ΑΠΕ του 2008, που με τρεις γραμμές νομοθεσία χωροθέτησε άναρχα εκατοντάδες MYHE με πολύ ελκυστικούς όρους για τους επενδυτές.  Προφανώς και οι προτεινόμενες μελέτες στο Σχέδιο Διαχείρισης θα χρησιμεύσουν για να διαπιστωθούν οι επιπτώσεις των έργων αφού υποβαθμιστούν τα ποτάμια και να γίνουν προτάσεις για επιπλέον διορθωτικά μέτρα κατόπιν εορτής. 

 

Οι αντιρρήσεις μας για τα ΜΥΗΕ και οι φόβοι μας για τις καταστροφικές επιπτώσεις τους υποστηρίζονται από την Έκθεση του ΕΟΠ που επισημαίνει (σελ. 65): «Η προστασία των μικρών υδάτινων σωμάτων εγείρει ανησυχία.  Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα προστατεύει όλα τα ύδατα.  Ωστόσο, στην οριοθέτηση και την επιλογή των υδάτινων σωμάτων, πολλά κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει όρια μεγέθους που αποκλείουν μικρά υδάτινα σώματα νερού χωρίς απαραίτητα να λαμβάνουν υπόψη τη σπουδαιότητά τους στην υδατική λεκάνη.  Για την προστασία τους υπάρχει πλέον επιτακτική ανάγκη να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με την συνεχιζόμενη καταστροφή των μικρών υδάτινων σωμάτων και τις πολλές ευεργετικές τους λειτουργίες στην κοινωνία.  Αυτή η ευαισθητοποίηση θα πρέπει να ενισχύσει την πολιτική της αναγνώρισης της σημασίας τους για τη διατήρηση ενός υγιούς και ποικίλου υδάτινου περιβάλλοντος»

 

Και συνεχίζει «Από οικολογική άποψη, τα μικρά ποτάμια είναι εξαιρετικά πολύτιμα: παρέχουν ενδιαιτήματα για ένα ευρύ φάσμα φυτών και ζώων.  Για παράδειγμα, περίπου τα μισά από τα πιο σημαντικά ευρωπαϊκά είδη ψαριών του γλυκού νερού εξαρτώνται από ρέματα για την ωοτοκία τους, και η πλειονότητά τους δεν αφήνει ποτέ το ρέμα».  

 

Απευθυνόμενοι προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής επαναλαμβάνουμε και συμπληρώνουμε τα αιτήματά μας:

 

1) να αναγνωρίσει επιτέλους τις επιπτώσεις των ΜΥΗΕ και να θέσει διαφανείς κανόνες χωροθέτησής τους  βάσει διαβουλεύσεων με τις τοπικές κοινωνίες,

 

2) να επιβάλλει τα επιπλέον περιοριστικά μέτρα στα ήδη κατασκευασμένα ΜΥΗΕ τηρώντας την αρχή της πρόληψης της υποβάθμισης της ΟΠΥ,

 

3) να αναστείλει κάθε μη κατασκευασμένο έργο μέχρι την εκπόνηση των μελετών για την υδάτινη πανίδα, τα οικοσυστήματα, την οικολογική παροχή και τις περιοχές αναψυχής,

 

4) να καταγράψει στο Σχέδιο Διαχείρισης όλα τα σημαντικά ρέματα της Ευρυτανίας βάσει κριτηρίων οικολογικής σπουδαιότητας, φυσικού κάλλους και δυνατοτήτων αναψυχής,

 

5) να εκπονήσει λεπτομερή Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων ανά Λεκάνη Απορροής Ποταμού, ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία όλων των υδάτων στο πνεύμα της ΟΠΥ ,

 

6) να θέσει ως στόχο για τα επιφανειακά ύδατα της Ευρυτανίας την Υψηλή Οικολογική Κατάσταση, και να την χαρακτηρίσει εθνικό πάρκο φυσικών επιφανειακών υδάτων, και

 

7) η Ευρυτανία να προταθεί στην ΕΕ ως ένα φυσικό εργαστήριο έρευνας σε απείραχτα υδάτινα οικοσυστήματα και να αποτελέσει περιοχή αναφοράς για τις φυσικές λεκάνες απορροής της ΕΕ.

 

[1] European waters-assessment of status and pressures, EEA Report No 8/2012 http://www.eea.europa.eu/publications/european-waters-assessment-2012

 

[1] European waters-assessment of status and pressures, EEA Report No 8/2012 http://www.eea.europa.eu/publications/european-waters-assessment-2012