Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΗΝ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ» ΚΡΙΣΗ

 του Μιχάλη Βιδάλη, Αρχιτέκτονα Μηχανικού 

Οι συνέπειες της λεγόμενης οικονομικής κρίσης – που μόνον οικονομική δεν είναι, αλλά, πρωτίστως ηθική – είναι πολλαπλές, συχνά δε γίνεται αναφορά στην απαξίωση της ιδιοκτησίας ακίνητης περιουσίας.

Η κριτική επικεντρώνεται συνήθως στην παύση της κατασκευαστικής δραστηριότητας και στα χιλιάδες αμίσθωτα καταστήματα και διαμερίσματα, νεόδμητα ή μη. Ή στην ταυτόχρονη και πολλαπλή φορολόγηση των ακινήτων από το αναίσχυντο πολιτικό σύστημα που έχει de facto οικειοποιηθεί την περιουσία των πολιτών. Ή στις στρατιές όχι τόσο των ανέργων, όσο των πρώην ιδιοκτητών ακινήτων που κατέληξαν άστεγοι. Ή στην επιδημία αυτοκτονιών πολιτών που απώλεσαν την περιουσία τους, ακίνητη ή άλλη (Γεγονός που παρεμπιπτόντως δεν γνωστοποιείται σε όλη του έκταση, καθώς έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά, ότι αυτό θα λειτουργούσε ως domino effect).   

Μετά από τέσσερα χρόνια πρωτοφανούς συνεχόμενης ύφεσης και ελλείψει διαφαινόμενης επίλυσης, οι ενώσεις κατασκευαστών, ιδιοκτητών ακινήτων και άλλοι φορείς, διαμαρτύρονται για τη συλλογική περιρρέουσα εικόνα της μιζέριας, απαξίωσης και έλλειψης ελπίδας (Γνωστό δε είναι το ανέκδοτο του γονιού προς το απείθαρχο παιδί του, «κάτσε καλά γιατί θα σου γράψω το σπίτι!»).

Ως αρχιτέκτονας θλίβομαι ιδιαίτερα για τις επιπτώσεις της κρίσης στην αρχιτεκτονική. Όχι τόσο για την οικονομική διάσταση του θέματος, όσο για την απαξίωση της ίδιας της ιδέας της αρχιτεκτονικής. Επιπτώσεις που ήδη έχουν πραγματωθεί και επιπρόσθετες που θα επιφέρει το άμεσο μέλλον.

Συγκεκριμενοποιώντας τη συλλογιστική μας, αρκεί να σκεφθούμε τα εξής. Η χώρα μας, μετά από πολλές δεκαετίες, είχε επιτέλους κατακτήσει το επίπεδο των ανεπτυγμένων δημοκρατιών που προσέφευγαν στην αρχιτεκτονική. Είχε κατακτήσει το ελάχιστο εκείνο οικονομικό υπόβαθρο που επέτρεπε τη συμβολή του αρχιτέκτονα στο έργο του, σε αντιδιαστολή με την εδραιωμένη ιδεοληψία των περασμένων δεκαετιών, με πρωταγωνιστή τον πολιτικό μηχανικό σε ρόλο κατασκευαστή. Με τα γνωστά αποτελέσματα στη φυσιογνωμία και την αισθητική των Ελληνικών πόλεων.

Η γνωστή πυραμίδα του Maslow, με τις πέντε βαθμίδες, περιγράφει παραστατικά την κατάσταση. Η πρώτη βαθμίδα είναι αυτή των φυσικών αναγκών (Βλέπε φυσικές ανάγκες, συμπεριλαμβανόμενης και της στέγης), ενώ η αναρρίχηση σε μία βαθμίδα προϋποθέτει την κατάκτηση της προηγούμενης. Φυσικά η αυτοπραγμάτωση και δημιουργικότητα βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας. Πρόκειται για όλες εκείνες τις ανάγκες που καθιστούν το άτομο πλήρες και ευτυχισμένο. Εν ολίγοις, όταν το βιοτικό επίπεδο του Έλληνα έχει πλέον ολισθήσει σε αυτό της δεκαετίας του 1960, ή ακόμη και του 1950 κατ’ άλλους ειδήμονες, η ιδέα της αρχιτεκτονικής φαντάζει σουρεαλιστική ή απλώς ένα απραγματοποίητο όνειρο. Ιδέα που δυστυχώς θα έχει εμπεδωθεί και μετά την οικονομική ανάκαμψη της χώρας μας.

Οι πολυάριθμες τηλεοπτικές εκπομπές του lifestyle (με τις όποιες υπερβολές και συχνά έλλειψη θεωρητικού πεδίου), της αρχιτεκτονικής και του interior design, οι συζητήσεις για «τον αρχιτέκτονά μου» σε παρέες, ανήκουν πλέον στο παρελθόν.

Η αρχιτεκτονική θα εισέλθει εκ νέου στο παρασκήνιο και δυστυχώς θα θεωρηθεί ως «πολυτέλεια». Ενώ είχε καθιερωθεί η αντίληψη ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι μία ακριβή, απαγορευτική ή περιττή υπόθεση ή ενασχόληση, αυτές οι άστοχες συλλογιστικές θα επανέλθουν και θα εδραιωθούν για δεκαετίες. Με άμεση, αδιαμφισβήτητη επίπτωση στην ποιότητα της ζωής μας, των πόλεών μας και του περιβάλλοντα χώρου γενικότερα.

Ειρωνικά, η αρχιτεκτονική θα μπορούσε δυνητικά να λειτουργήσει και ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, κάτι που προφανώς διαφεύγει της αντίληψης των «υπευθύνων» (Θυμίζουμε ότι η κατασκευαστική δραστηριότητα, μέχρι την παρούσα πλήρη απαξίωσή της, συνέβαλε σθεναρά στη διαμόρφωση του Α.Ε.Π., περί το 10%, έχοντας μάλιστα χαρακτηριστεί ως η «ατμομηχανή» της Ελληνικής οικονομίας). 

Εν ολίγοις, οι υπαίτιοι πολιτικοί που κυβερνούν από τη μεταπολίτευση, δεν ευθύνονται μόνο για τη βιοτική και οικονομική απαξίωση ενός κατ’ εξακολούθηση ιστορικά προδομένου λαού, αλλά, και για την απαξίωση του πολιτισμού του γενικότερα…