11 Δεκεμβρίου, «Ημέρα των βουνών»

«Και ο ποιητής είναι ορειβάτης

Ένα τραχύ σκαρφάλωμα προς τα ύψη

Και η ποιητική ενέργεια είναι»

Κωστής  Παλαμάς 

Ο Νtέρεκ Ντένιστον του Ινστιτούτου Worldwatch (1)  υποστηρίζει ότι τα βουνά καταλαμβάνουν το 23% περίπου της γήϊνης επιφάνειας, αν γίνει αποδεκτός ο  «οικολογικός  ορισμός»  σύμφωνα με τον οποίο βουνό δεν είναι μια οποιαδήποτε εδαφική έξαρση, αλλά μια «υψηλή» περιοχή  που δημιουργεί ιδιαίτερη κλιματική ζώνη,   ιδιαίτερους εδαφικούς τύπους και συνθήκες βλάστησης.  Ανεξάρτητα πάντως από τον  συγκεκριμένο οικολογικό ορισμό ή τους παράλληλους ορισμούς - τον αμερικανικό  που έχει ως βασικό κριτήριο τα 300 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ή τον ευρωπαϊκό των 900 μέτρων -   το βέβαιο είναι ότι η συνολική έκταση των βουνών υστερεί  σε σχέση με τις επιφάνειες των πεδινών τμημάτων του πλανήτη. 

Όμως τα βουνά  σε αντίθεση με τις πεδιάδες (!),είχαν και έχουν την τιμητική τους – το 2002 λόγου χάρη μοιράζονταν με τον οικοτουρισμό ένα ολόκληρο «τιμητικό έτος», ενώ δεν άργησαν  να αποκτήσουν και μια τιμητική «Ημέρα» όπως η σημερινή !  Τα βουνά της γης με επικεφαλής  το Έβερεστ των 8848 μέτρων, θα μπορούσαν να θεωρηθούν κορυφαία του πλανητικού συστήματος, αν δεν υπήρχε το Olympus Mons του Άρη, ύψους 21.300 μέτρων πάνω από την μέση επιφάνειά του…

 Τα βουνά έγιναν χορηγοί αναψυχής, εκστατικών παραστάσεων,  παράτολμων αλλά στοχευμένων εμπειριών, αφού για μερικές χιλιάδες χρόνια ήταν καταραμένα,  απωθητικά, στοιχεία διαχωρισμών κοινωνιών από κοινωνίες.  Λόγω αυτής ακριβώς της φύσης τους  ο πολέμαρχος Αννίβας θα περάσει (282πΧ) τον Καρχηδονιακό στρατό – συμπεριλαμβανομένων και πολεμικών ελεφάντων !   - από τις Άλπεις,  για να καταφέρει θανάσιμο  πλήγμα εκ των όπισθεν στους Ρωμαίους. Για αιώνες οι προβληματικοί  «βιότοποι» των βουνών έγιναν εστίες κλεφτών και αντιρρησιών  της  εξουσίας : Οι Ρομπέν των Δασών, οι Κατσαντώνηδες, οι Τσακιντζήδες, οι Ελασίτες ,οι Φιντέλ Κάστρο, πέρασαν δύσκολες μέρες στα πετρώδη μονοπάτια και στους αφόρητους  χιονιάδες τους, όμως όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου τα υψίπεδα του Γράμμου έγιναν πεδία ορειβασίας και σικάτων  διαδρομών για τους αναχωρητές των πόλεων….

Στις νέες συνέχειες της ιστορίας άρχισε ένα είδος «εξημέρωσης».  Άρχισε ένα είδος οδοποιϊας  στους ορεινούς όγκους,  που παρέπεμπε επίμονα στο χωριάτικο γνωμικό «τώρα που βρήκαμε Παπά να θάψουμε και τους ζωντανούς»…. Αυτή η υπερβολική και «υπερδοσολογημένη» (overdose…) πρακτική,  έκανε κάποτε τον αξέχαστο  Ντούρο, δασολόγο, επιστήμονα , καλλιτέχνη και μεγάλο  ακτιβιστή,  να  υψώσει ως αγωνιστικό πανώ ένα στίχο των χαιρετισμών προς τη Θεοτόκο : ΧΑΙΡΕ ΟΡΟC  ΑΛΑΤΟΜΗΤΟΝ… Ο Ντούρος εννοούσε  ότι όπως ο εκκλησιαστικός ποιητής, σε ένα πολύ παρελθόντα χρόνο,  ύφαινε εγκώμια προς τη μητέρα του Χριστού χρησιμοποιώντας  ως  στοιχείο επιδοκιμασίας την αρτιότητα ενός όρους, έτσι κι εμείς σήμερα θα έπρεπε να αναγνωρίζουμε την σημασία και αξία της αρτιότητας. Αν και  αντίπαλος της Μεταφυσικής,  ουδέποτε  εντυπωσιάσθηκα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη φιλοφρόνηση προς τη μαγεία των βουνών…

 Μέχρι πριν λίγα χρόνια κρατούσα  σαν θησαυρό τον τίτλο ενός άρθρου του Πανεπιστημιακού Ζήση Κοτιώνη : «Πρέπει οι δρόμοι να οδηγούν παντού;» Ήμουν κι εγώ κριτικός της  βλακώδους υπερκινητικότητας, του «πηγαίνειν οπουδήποτε παντοιοτρόπως», όμως δεν μπορούσα να φανταστώ αυτό που θα συνέβαινε κάποτε  με τις ανεμογεννήτριες :  Δηλαδή  τον τερατώδη οδικό διαμελισμό πολλών  ορεινών   επιφανειών, το θλιβερό μαγάρισμα του τοπίου,  την έξωση της πανίδας και ιδιαίτερα των πουλιών,  τις καλωδιώσεις μεταφοράς ηλεκτρικού διάχυτες - και μη καταπόσιμες με τίποτε…. Αλήθεια, τι θάλεγε ο Μπουασονά -  πρωτοαναρριχητής στον Όλυμπο το 1913 και  μέγας εραστής της ελληνικής φύσης,  που για χατήρι της έστρεψε τη πλάτη στα ένδοξα ερείπια  της χώρας μας -  αν επανερχόταν για μια στιγμή στη ζωή;  

Κι από κοντά στο τεχνομπάχαλο των ανεμογεννητριών,  οι κεραίες της κινητής τηλεφωνίας, οι αποψιλώσεις, οι πυρκαγιές,  η   διάλυση των δασικών υπηρεσιών, η λαθραία υλοτομία, οι απορρίψεις σκουπιδιών, το υπό εξάλειψη «δασικό μνημείο» - ήγουν  αρχέγονο δάσος του όρους Σάος (Σαμοθράκη) – και ο απειλούμενος με εξαφάνιση Καστανόλογγος του όρους «Όχη».....

Μπορείς να αντιπαρέλθει κανείς  όλα αυτά, δίκην χαζοχαρούμενου περιπατητή;

Έχουμε χάσει πολλά και κινδυνεύουμε να χάσουμε περισσότερα, αν και παραμένει αλώβητη η δυνατότητα της παρατήρησης έναστρου ουρανού από κάποια κορυφή, κάποια ανέφελη νύχτα. Σε ένα τέτοιο «εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων»,  στο καταφύγιο Φλαμπούρι της Πάρνηθας, σε μια εσπερίδα (και εν συνεχεία κρασοκατάνυξη) της Εναλλακτικής Κίνησης Οικολόγων,  βρεθήκαμε  ένα βράδυ της δεκαετίας του 80 με τον αξέχαστο Σπύρο Σγούρο και «άλλες οικολογικές δυνάμεις». Εύχομαι σε όλους να προσλάβουν τη συγκεκριμένη «κορυφαία» αισθητική εμπειρία, που και μόνο  αυτή  δείχνει ότι οι αγώνες αξίζουν….

1.   Τα στοιχεία του κειμένου προέρχονται από το βιβλίο μου «Τα βουνά του κόσμου», Εκδόσεις Οικοτοπία, 2003.