Των Στυλιανίδη Στέλιου και
Δημητροπούλου Μαρίας
Αν οι
αποκαλύψεις για κατάχρηση χρήματος από ΜΚΟ συνεχιστούν με αυτή την ένταση, σύντομα θα ενοχοποιηθεί η
εθελοντική προσφορά και δράση στο σύνολό της, ενώ η πολιτική ελίτ, η
οποία αγνόησε επί χρόνια τις επανειλημμένες συστάσεις εμπειρογνωμόνων, θα
συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις ΜΚΟ σαν ακόμη ένα "ευέλικτο" εργαλείο
για την εξυπηρέτηση του πελατειακού συστήματος, της αδιαφάνειας, και της
διαφθοράς, καθώς επίσης και για τη συγκάλυψη των τεράστιων και διαχρονικών
ευθυνών του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος.
Η συλλήβδην
ενοχοποίηση όλων των ΜΚΟ αποσκοπεί επίσης στην απομυθοποίηση και αποθάρρυνση
της εθελοντικής συμμετοχής κοινωνικών ομάδων και ατόμων. Ωστόσο, η προσπάθεια
αυτή βρίσκει σθεναρή αντίσταση στην κινητήρια δύναμη του εθελοντισμού, που δεν
είναι άλλη παρά η εσωτερική ανάγκη του ατόμου να υπερβεί τον ατομικισμό του
συμμετέχοντας σε μια συλλογικότητα - χωρίς ίδιον υλικό όφελος. Σύμφωνα με τον Σβάιτσερ, νομπελίστα
φιλόσοφο, μουσικό και γιατρό, οι μόνοι άνθρωποι που είναι πραγματικά
ευτυχισμένοι είναι εκείνοι που επιδιώκουν και βρίσκουν τον τρόπο να υπηρετούν
έναν σκοπό. Αν η παραπάνω υπόθεση είναι σωστή, τότε η οποιαδήποτε προσπάθεια
αποδόμησης δεν είναι ικανή να αντισταθμίσει αυτή την ανιδιοτελή ανάγκη των
ανθρώπων για προσφορά. Μια ανάγκη που δεν περιορίζεται από ηλικιακές,
μορφωτικές, θρησκευτικές ή φυλετικές διαφορές και από όπου πηγάζει η ανεξάντλητη
δύναμη του εθελοντισμού, στην οποία δεν γίνεται σχεδόν καμία αναφορά στην
πρόσφατη αρθρογραφία.
Αξιόπιστες και ιστορικές ΜΚΟ
Επίσης, δεν
γίνεται καμία αναφορά σε αξιόπιστες και ιστορικές ΜΚΟ που έχουν προσφέρει τα
μέγιστα στον χώρο ευθύνης τους. Χαρακτηριστικό για τη χώρα μας είναι ότι μετά
την αποκάλυψη του σκανδάλου της Λέρου το 1988, η ίδια η ελληνική πολιτεία
ζήτησε επίσημα τη συμμετοχή αξιόπιστων επιστημονικών μη κερδοσκοπικών
οργανώσεων στην εκπόνηση και υλοποίηση της αρχόμενης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης
του ασυλικού συστήματος. Ωστόσο, αντί να διευκολυνθεί το έργο αυτών των ΜΚΟ, από το 1989, στο χώρο της
ψυχικής υγείας δημιουργήθηκαν πάνω από 60 ΜΚΟ με αδιαφανή και μικροκομματικά
κριτήρια, χωρίς επιστημονικά και κοινωνικά εχέγγυα, οι οποίες δεν υπόκεινται
σε καμία αξιολόγηση, ενώ επιχορηγούνται από το υπουργείο Υγείας. Ακόμη, δεν
γίνεται καμία αναφορά σε ΜΚΟ όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι Γιατροί του Κόσμου κ.λπ., που έχουν με
τη δράση τους σώσει ζωές και απαλύνει τον πόνο χιλιάδων ανθρώπων σε ρημαγμένες
περιοχές από πόλεμο ή φυσικές καταστροφές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εδώ αξίζει
να διευκρινιστεί η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ΜΚΟ της κοινωνίας των πολιτών
και του μη κερδοσκοπικού τομέα της κοινωνικής οικονομίας, ο οποίος στις χώρες
της δυτικής Ευρώπης χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό για την
κάλυψη πάγιων αναγκών, ιδιαίτερα στον κοινωνικό, υγειονομικό, οικολογικό τομέα,
όπου η δύσκαμπτη κρατική μηχανή δεν είναι αποτελεσματική.
Αντίθετα,
στη σημερινή μιντιακή πραγματικότητα υπάρχουν μόνο τα «κακά παιδιά», που
μοναδικός σκοπός της συμμετοχής τους στην κοινωνία των πολιτών ήταν και είναι
να αποκομίσουν προσωπικά οφέλη. Ναι, βέβαια, παντού και πάντα υπάρχουν τα κακά
παιδιά, αλλά παντού και πάντα υπάρχουν και οι τρόποι για να πειθαρχήσουν. Στην
περίπτωσή μας, όμως, η πολιτεία επικουρεί τα "κακά παιδιά" και στις
περισσότερες περιπτώσεις ιδρύει η ίδια κυβερνητικές οργανώσεις (κατά προτίμηση
μπλε και πράσινες), τις βαφτίζει ΜΚΟ και τους διαθέτει αφειδώς δημόσιους πόρους
για αμφίβολους σκοπούς με αδιαφανή και πελατειακά κριτήρια. Φτάνει να
υπενθυμίσουμε το περιβόητο «Έργο Πολιτών».
Θεσμοθέτηση ανεξάρτητης αρχής
Πώς μπορεί
να αλλάξει αυτή η αδιαφανής σχέση χωρίς να χειραγωγηθεί η κοινωνία των πολιτών;
Πώς μπορεί να διατηρήσει τον διακριτό της ρόλο και την ανεξαρτησία της από το
κράτος, τη δημόσια διοίκηση, τη δικαστική εξουσία, την τοπική και περιφερειακή
αυτοδιοίκηση, ενώ παράλληλα να τεθεί σε ένα σύστημα εποπτείας και λογοδοσίας
για το δημόσιο χρήμα με το οποίο επιχορηγείται; Η απάντηση είναι απλή και
εύκολα εφαρμόσιμη αν υπάρχει πολιτική βούληση να αναβαθμιστεί ο ρόλος της
κοινωνίας των πολιτών και των πραγματικών ΜΚΟ μέσα από ένα σύγχρονο και διάφανο
νομικό, διαχειριστικό και εποπτικό πλαίσιο, μέσα από μια ευρύτερη πολιτική
συναίνεση. Πιο συγκεκριμένα, με τη θεσμοθέτηση μιας ανεξάρτητης αρχής, που θα
εγγυάται τη διαφάνεια στη σχέση πολιτείας και ΜΚΟ, στη βάση ενός μητρώου όπου
θα καταγράφονται οι ΜΚΟ και η δραστηριότητά τους, η διαχειριστική τους επάρκεια
και η δυνατότητα εκτέλεσης έργων, που θα έχει την ευθύνη για τη δημοσιοποίηση
στο Διαδίκτυο κάθε απόφασης δημόσιου φορέα σχετικά με επιχορηγήσεις,
φοροαπαλλαγές κ.λπ. Επίσης, θα συμβάλει στην κατοχύρωση της έννοιας και της
ονομασίας της ΜΚΟ, στην αναγνώριση της έννοιας του εθελοντή και της εθελοντικής
απασχόλησης.
Ο εθελοντικός τομέας έχει προσφέρει πολλά για να γίνει
βορά μιας συντονισμένης, μονοδιάστατης προσπάθειας αποδόμησης. Έχει να επιδείξει από τη συμβολή
του στην κατάργηση του δουλεμπορίου και της δουλείας μέσα από τη συντονισμένη
δράση των Quakers στις ΗΠΑ, της Sierra Leone Company στο Λονδίνο και της
Society of the Friends of the Blacks στο Παρίσι, στην ανακούφιση των τραυματιών
των πολέμων από τον Ερυθρό Σταυρό, και στην αντιμετώπιση των σύγχρονων
ανθρωπιστικών κρίσεων σε αναπτυσσόμενες περιοχές, των περιβαλλοντικών
προβλημάτων και την ευαισθητοποίηση για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στη δε Ελλάδα του σήμερα, ο εθελοντικός τομέας βρίσκεται μπροστά σε ακόμη μια
πρόκληση: την αντιμετώπιση της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης στη χώρα μας
μετά τον πόλεμο, απόρροια της νεοφιλελεύθερης ισοπεδωτικής μνημονιακής
πολιτικής, που μόνο οι καινοτόμες πρωτοβουλίες και δράσεις συνέργειας του
δημόσιου και του μη κερδοσκοπικού τομέα προς όφελος της απειλούμενης κοινωνικής
συνοχής μπορεί να την αντιμετωπίσει.
Οι ΜΚΟ, ο
εθελοντικός τομέας και οι αξιόπιστες μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και σωματεία
δεν μπορούν να αποτελούν ούτε εργαλεία κυβερνητικής προπαγάνδας ούτε οθόνη
προβολής της απληστίας, της διαφθοράς και του φθόνου προς καθετί αυθεντικό της
πολιτικής ελίτ, ούτε και πεδίο στείρας ιδεολογικής αντιπαράθεσης της Αριστεράς,
που συνεχίζει να είναι καθηλωμένη σε διχοτομήσεις του τύπου κράτος ίσον καλό /
ΜΚΟ ή εθελοντικές οργανώσεις πολιτών ίσον πολιορκητικοί κριοί του
νεοφιλελευθερισμού. Η πραγματική αριστερή μεταρρύθμιση περιλαμβάνει και την
αναγκαία διεργασία συλλογικού πένθους από τέτοιου τύπου ιδεοληψίες, διαψεύσεις
και αυταπάτες.
* Ο
Στέλιος Στυλιανίδης είναι καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής, επ.
διευθυντής ΕΠΑΨΥ (ΜΚΟ ιδρυθείσα το 1988), μέλος του συντονιστικού της
"Κοινωνίας Πρώτα"
** Η
Μαρία Δημητροπούλου είναι πολιτικός επιστήμων, εκπρόσωπος Τύπου
"Κοινωνία Πρώτα"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου