Με αφορμή την Κριμαία

της Μαρίας Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Η Κριμαία συνδέεται στενά με την Ελλάδα, αν και την αποκαλούσαν Ταυρίδα, επειδή όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος ο Ηρακλής την όργωσε ζεύοντας ένα τεράστιο ταύρο. Άλλωστε και ο Ποτέμκιν που την κατέκτησε από τους Οθωμανούς έλαβε από την Αικατερίνη τη Μεγάλη τον τίτλο του πρίγκηπα της Ταυρίδας.

Από τον 5^ο πΧ αιώνα οι έλληνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και η Σεβαστούπολη συντηρεί την ανάμνησή τους. Έγινε το θέατρο πολλών αιματηρών συγκρούσεων και αλλαγών σε όλες τις ιστορικές περιόδους μέχρι το 1783, οπότε με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ- Καιταρτζή, προσαρτήθηκε στη ρωσική αυτοκρατορία. Αυτή η συνθήκη ωφέλησε και στον υπόδουλο ελληνισμό διότι οι ρωσικές αρχές μη διαθέτοντας στόλο στη Μεσόγειο, αναγκάζονται να συνεργασθούν στενά με τους έλληνες πλοιοκτήτες που θα δουν τα κέρδη τους να εκτινάσσονται και το στόλο τους να γιγαντώνεται. Επίσης προσκαλούνται έλληνες έμποροι να δημιουργήσουν παροικίες στα νεοπροσαρτηθέντα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας - σε ένα από αυτά, την Οδησσό, θα ιδρυθεί η Φιλική Εταιρεία που θα προετοιμάσει την Επανάσταση του 1821.

Ο Κριμαικός πόλεμος (1853-1856) ήταν από τους σκληρότερους και με τη συμβολή της Φλόρενς Ναιτιγκέιλ οδήγησε την ανθρωπότητα να αναγνωρίσει την αναγκαιότητα δημιουργίας δομών περίθαλψης των τραυματισμένων, που ωρίμασαν με την ίδρυση του Ερυθρού Σταυρού (1864). Κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου, η Κριμαία ήταν κέντρο του Λευκού στρατού και ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε στείλει το 1919 πάνω από 23.000 έλληνες στρατιώτες υπό την γαλλική διοίκηση με επιτελείς τους Γ. Κονδύλη και Ν. Πλαστήρα. Αυτή η επιλογή αποδείχθηκε καταστροφική για τους έλληνες ομογενείς, οι οποίοι μετά την νίκη του κόκκινου στρατού αντιμετωπίστηκαν σαν αντεπαναστάτες και έγιναν θύματα των εκκαθαρίσεων του Στάλιν (1930). Και κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου πολέμου η Κριμαία έγινε ένα από τα πιο αιματοβαμμένα πεδία. Οι γερμανοί κατέλαβαν μετά τη μάχη του Κερτς όλη την Κριμαία εκτός από τη Σεβαστούπολη, που  πήρε τον τίτλο της Ηρωίδας πόλης. Στις 18 Μαίου 1944 οι Τάταροι της περιοχής εκτοπίστηκαν σαν συνεργάτες των ναζί. Το 46% των εκτοπισμένων πέθαναν από τις κακουχίες.  Στις 26 Ιουνίου του ίδιου έτους αρμενικοί, βουλγαρικοί και ελληνικοί πληθυσμοί εκτοπίστηκαν επίσης στην κεντρική Ασία.

Έως το καλοκαίρι του 1944, η εθνοκάθαρση της Κριμαίας είχε ολοκληρωθεί. Το 1967, οι Τάταροι της Κριμαίας παλινόστησαν, αλλά παρέμειναν αποκλεισμένοι από τη νόμιμη επιστροφή στην πατρική τους γη έως τις τελευταίες ημέρες της Σοβιετικής Ένωσης.

Στις 19 Φεβρουαρίου, 1954, η Κριμαία μεταβιβάστηκε από τη ρωσική ΣΟΣΔ στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας. Στο σχετικό διάταγμα αναφέρθηκε ότι η μεταβίβαση έγινε εξαιτίας στενών γεωγραφικών, οικονομικών και πολιτισμικών δεσμών με την ουκρανική σοβιετική δημοκρατία, αλλά οι ντόπιοι πιστεύουν ότι τα εδάφη χαρίστηκαν από τον Κρουτσώφ στην ιδιαίτερη πατρίδα του.

Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Κριμαία έγινε τμήμα της ανεξάρτητης Ουκρανίας, γεγονός που δημιούργησε εθνοτικής φύσης αδιέξοδο, καθώς ο πληθυσμός εξαιτίας των αλλεπάλληλων εθνοκαθάρσεων είναι στο μεγαλύτερο τμήμα του πολιτισμικά, θρησκευτικά και εθνικά Ρωσικός. Μετά τη διεξαγωγή του Παν-κριμαϊκού δημοψηφίσματος  στις 20 Ιανουαρίου του 1991 η Κριμαϊκή Ομπλάστ  μεταμορφώθηκε σε Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Κριμαίας ως τμήμα της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, ενώ στη Σεβαστούπολη δόθηκε ειδικό status στην Ουκρανία. Στις 19 Μαΐου 1992 η Κριμαία συμφώνησε να παραμείνει τμήμα της Ουκρανίας και ακύρωσε την προκήρυξη της αυτοδιάθεσης που είχε ψηφιστεί στις 5 Μαίου1992.  Στις 23 Δεκεμβρίου 1998, τέθηκε σε ισχύ το παρόν σύνταγμα, αλλάζοντας και το όνομα της περιοχής σε Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας.

Μετά την επικύρωση του Συμφώνου Φιλίας, Συνεργασίας και Συνεταιρισμού του Μαΐου 1997 για τη διάσπαση του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, οι διεθνείς εντάσεις βαθμιαία αποκλιμακώθηκαν. Με τη συμφωνία η Μόσχα αναγνώρισε τα σύνορα της Ουκρανίας, την εδαφική της ακεραιότητα και αποδέχθηκε την επικυριαρχία της επί της Κριμαίας και της Σεβαστούπολης. Με ξεχωριστή συμφωνία η Ρωσία παρέλαβε το 80% και απέκτησε δικαίωμα χρήσης των στρατιωτικών εγκαταστάσεων στη Σεβαστούπολη με 20ετή εκμίσθωση. Από το 1991 στην Κριμαία ανθεί η τουριστική βιομηχανία κυρίως με ρωσικές επενδύσεις.

Οι εναπομείναντες έλληνες στην Κριμαία κατοικούν κυρίως στη Μαριούπολη. Ας σημειωθεί ότι το ουκρανικό κράτος δεν αναγνώρισε τους έλληνες σαν «γηγενείς» όπως τους Tατάρους , παρ’ ότι προϋπήρχαν στην περιοχή.

Η άνοδος ακροδεξιών στοιχείων και οι εθνικιστικές απειλές μετά την λαϊκή -με υπόθαλψη από την ΕΕ- εξέγερση στο Κίεβο,  έδωσε το πρόσχημα στον Πούτιν για επέμβαση στην Κριμαία. Το δημοψήφισμα της 16-3-2014 θ’ αποδειχθεί μια ακόμη σελίδα στην πολύπλοκη ιστορική διαδρομή αυτής της χερσονήσου, που ήταν πάντα το κλειδί προς τις ζεστές θάλασσες.

Όλοι ευχόμαστε να μη ξεσπάσει κάποιος νέος πόλεμος στην περιοχή. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την ελευθερία και ανεξαρτησία των λαών. Νέα σύνορα ήδη χαράχτηκαν στην Ευρώπη με το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας από τη Νατοϊκή συμμαχία. Η συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου από τον τουρκικό στρατό που έγινε με πρόσχημα την προστασία της τουρκικής μειονότητας νομιμοποιεί τον Πούτιν να επαναλάβει την κίνηση την ώρα μάλιστα που οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να επιδεικνύουν την στρατιωτική τους ισχύ στη Μαύρη θάλασσα και να εξοπλίζουν τον ουκρανικό στρατό. Οι πολυδιαφημισμένες «αραβικές Ανοίξεις» από την Αιγύπτο και τη Λιβύη μέχρι την Συρία και το Κίεβο αποδείχθηκαν φενάκη. Όσο και αν θέλουμε να ελπίζουμε στις εξεγέρσεις των πλατειών, καμιά επανάσταση δεν εδραιώθηκε με τα λουλούδια. Επιστρέφουμε στο Μεσαίωνα. Η παντοδυναμία των αγορών ισοπεδώνει τις δημοκρατικές κατακτήσεις και ο ισλαμισμός εξαπλώνεται και στη γειτονική μας Τουρκία. Ο Πούτιν είναι νέα εκδοχή του τσάρου παραλλαγή του Ιβάν του τρομερού και του Στάλιν, αν και για τους ρώσους πολίτες οι δημοσκοπήσεις τον αναδεικνύουν μάλλον με τους  μεγάλους Πέτρο και Αικατερίνη.

Στη σκακιέρα του κόσμου τα πιόνια έχουν στηθεί και η Ελλάδα παραμένει ασήμαντο πιόνι, έτοιμο να θυσιαστεί στην πρώτη ευκαιρία. Αν κάτι διδασκόμαστε από την Ουκρανική κρίση αυτό είναι το πόσο εύκολα οι επιτήδειοι αναδεικνύουν τις διαφορές, συνδαυλίζουν τις αντιθέσεις και καλλιεργούν τον διχασμό προκαλώντας αφορμές πολέμου. Δεν πιστεύω πια στη σοφία των λαών. Στην εποχή των ΜΜΕ οι απόψεις χειραγωγούνται. Πιστεύαμε ότι η Ευρώπη είναι το κοινό μας σπίτι για όλους τους λαούς από τα Ουράλια έως τη Μεσόγειο, μέχρι που μας έδωσαν το μνημόνιο της έξωσης. Η Ευρώπη των Τραπεζών είναι καταδικασμένη. Και λυπάμαι τους ουκρανούς, που ελπίζουν στο δηλητήριο που μας ποτίζουν. Όχι ότι η όποια Ρωσία θα είναι η λύση. Οι αδύναμοι λαοί πάντα ακροβατούν ποντάροντας στα συμφέροντα των ισχυρών για να επιβιώσουν. Και δυστυχώς αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι δε διδάσκονται από την Ιστορία.