Ο πολιτικός χλευασμός στο έργο του Καβάφη

Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία : Σήμερα, 21η Μαρτίου, Ημέρα της ποίησης, θα μιλήσουν γι αυτόν πολλοί από εκείνους που ούτε ακολούθησαν ούτε προσπάθησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Δηλαδή θα μιλήσουν οι φλύαροι, οι μεγαλόστομοι, οι αρνητές της απλότητας, οι αναχωρητές στο υποκειμενικό υπερπέραν, οι υπηρέτες της σπουδαιοφανούς ασάφειας, οι συστηματικοί μπουρδουκλωματίες εικόνων.

Όμως αυτά τα 154 ποιήματα , τα δεόντως θεωρημένα και  έχοντα «τη βούλα»  του ποιητή Καβάφη, είναι η χαλύβδινη θωράκιση του μεγάλου Αλεξανδρινού ενάντια στον όποιο φιλολογικό  πετροπόλεμο .

Από  τα 154   «εγκεκριμένα»  ποιήματα  (πλάϊ στα 75 ανέκδοτα και στα 27 αποκηρυγμένα) διάλεξα τρία, άκρως διδακτικά για τη συγκυρία που βιώνουμε,   έχοντας καταλάβει από την υπερ-σαραντάχρονη αναγνωστική θητεία μου  στο συγκεκριμένο έργο ότι ο Καβάφης ήταν «χωρατατζής» κορυφαίας  ποιότητας .…

Το πρώτο (Βυζαντινός Άρχων, Εξόριστος, Στιχουργών), αναφέρεται σε έναν «ψωνισμένο»  Βυζαντινό, που νομίζει ότι του επέβαλαν την ποινή της εξορίας, λόγω των στιχουργικών επιδόσεών του… Το δεύτερο (Εν δήμω της Μικράς Ασίας) είναι «κανονικό  όργιο» - που λένε εις κανονικήν καφενοβιακήν διάλεκτον – καθώς σκιαγραφεί έναν  χαμαιλεοντισμό  μεγάλης, μαζικής κλίμακας, καθόλου ασυνήθιστο στη τρέχουσα  Τάξη Πραγμάτων. Το τρίτο (Ας φρόντιζαν) καταδύεται αυτή τη φορά  σε έναν χαμαιλεοντισμό ατομικής κλίμακας, διανθίζοντάς τον με άφθονα στοιχεία  πολιτικής παγαποντιάς και κυνισμού

 Βυζαντινός Άρχων, Εξόριστος, Στιχουργών

Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρόν.
Στα σοβαρά πράγματα ήμουν πάντοτε
επιμελέστατος. Και θα επιμείνω,
ότι κανείς καλλίτερά μου δεν γνωρίζει
Πατέρας ή Γραφάς, ή τους Κανόνας των Συνόδων.
Εις κάθε αμφιβολίαν του ο Βοτανειάτης,
εις κάθε δυσκολίαν στα εκκλησιαστικά,
εμένα συμβουλεύονταν, εμένα πρώτον.
Αλλά εξόριστος εδώ (να όψεται η κακεντρεχής
Ειρήνη Δούκαινα), και δεινώς ανιών,
ουδόλως άτοπον είναι να διασκεδάζω
εξάστιχα κι οκτάστιχα ποιών -
να διασκεδάζω με μυθολογήματα
Ερμού, και Απόλλωνος, και Διονύσου,
ή ηρώων της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου·
και να συνθέτω ιάμβους ορθοτάτους,
όπως - θα μ' επιτρέψετε να πω - οι λόγιοι
της Κωνσταντινουπόλεως δεν ξέρουν να συνθέσουν.
Αυτή η ορθότης, πιθανόν, είν' η αιτία της μομφής.

Εν δήμω της Μικράς Ασίας

Η ειδήσεις για την έκβασι της ναυμαχίας, στο Άκτιον,
ήσαν βεβαίως απροσδόκητες.
Αλλά δεν είναι ανάγκη να συντάξουμε νέον έγγραφον.
Τ' όνομα μόνον ν' αλλαχθεί. Αντίς, εκεί
στες τελευταίες γραμμές, «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Οκτάβιον,
τον δίκην παρωδίας Καίσαρα,»
τώρα θα βάλουμε «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ' τον ολέθριον Αντώνιον».
Όλο το κείμενον ταιριάζει ωραία.

« Στον νικητήν, τον ενδοξότατον,
τον εν παντί πολεμικώ έργω ανυπέρβλητον,
τον θαυμαστόν επί μεγαλουργία πολιτική,
υπέρ του οποίου ενθέρμως εύχονταν ο δήμος·
την επικράτησι του Αντωνίου»
εδώ, όπως είπαμεν, η αλλαγή: «του Καίσαρος
ως δώρον του Διός κάλλιστον θεωρών -
στον κραταιό προστάτη των Ελλήνων,
τον έθη ελληνικά ευμενώς γεραίροντα,
τον προσφιλή εν πάση χώρα ελληνική,
τον λίαν ενδεδειγμένον για έπαινο περιφανή,
και για εξιστόρησι των πράξεών του εκτενή
εν λόγω ελληνικώ κ' εμμέτρω και πεζώ·
εν λ ό γ ω ε λ λ η ν ι κ ώ που είν' ο φορεύς της φήμης,»
και τα λοιπά, και τα λοιπά. Λαμπρά ταιριάζουν όλα.  

 

Ας φρόντιζαν

Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.
Αυτή η μοιραία πόλις, η Αντιόχεια
όλα τα χρήματά μου τάφαγε:
αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.

Αλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.
Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος
(ξέρω και παραξέρω Αριστοτέλη, Πλάτωνα·
τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).
Από στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,
κ' έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.
Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.
Στην Αλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·
κάπως γνωρίζω (κ' είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:
του Κακεργέτη βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα
ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,
την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ' ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω
να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Αυτή είν' η πρόθεσίς μου.
Αν πάλι μ' εμποδίσουνε με τα συστήματά τους -
τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα;
αν μ' εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ' απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,
κι αν ο μωρός αυτός δεν μ' εκτιμήσει,
θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.
Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,
πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ' τους τρεις.

Κ' είν' η συνείδησίς μου ήσυχη
για το αψήφιστο της εκλογής.
Βλάπτουν κ' οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Αλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.
Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.
Ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί
να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.
Μετά χαράς θα πήγαινα μ' αυτόν.