Ανακαινισμένο Ιστορικό - Εμπορικό Κέντρο Αμαρουσίου

Της Ελένης Μπριασούλη*

Η «Λευκή Νύχτα» (http://www.thessi.gr/index.php/2010-12-08-15-22-34/22--/24537-l-r--)

είναι μια θετική εκδήλωση για τη στήριξη της εμπορικής, και όχι μόνο, ζωής του κέντρου.

Συγχρόνως δίνει την ευκαιρία να επισημανθούν μερικά σημαντικά ζητήματα των οποίων η αντιμετώπιση είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί ο στόχος «… να προσφέρουμε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους πολίτες και να προωθήσουμε την τόνωση της τοπικής μας αγοράς» που αναφέρει το Δελτίο Τύπου του Δ. Αμαρουσίου.

Βιοκλιματική ανάπλαση

Με βάση τον ορισμό του Βιοκλιματικού Σχεδιασμού, μια ορθότερη διατύπωση για την ανάπλαση στο Δήμο Αμαρουσίου είναι ‘ανάπλαση με στοιχεία βιοκλιματικού σχεδιασμού’ δεδομένου ότι πολλά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος δεν αντιμετωπίσθηκαν ορθά. Το υπόστρωμα με σκυρόδεμα των πεζοδρόμων δεν επιτρέπει την άμεση διείσδυση του νερού της βροχής στο έδαφος και τη συμβολή του στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδάτων.  Η απουσία πρασίνου,  με εξαίρεση τα λιγοστά δένδρα στην οδό Ερμού, και αυτά μη-ενδημικά, είναι αισθητή. Από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν απουσιάζει το ξύλο (φυσικό υλικό) ενώ κυριαρχεί το ενεργοβόρο και τεχνητό αλουμίνιο.

Τα φωτοβολταϊκά συστήματα, πέραν του ότι δεν έχουν μεγάλη απόδοση γενικά, τοποθετήθηκαν στο μέσον πολυσύχναστων δρόμων. Ήδη κάποια κρύσταλλα έχουν σπάσει, βρωμίζουν (κάτι που μειώνει πολύ την απόδοση τους πέραν της αισθητικής τους) και … ενίοτε καλύπτονται από τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες και μοτοσυκλέτες! Ουδέν σχόλιον!

Αισθητική του αναπλασμένου ιστορικού κέντρου

Είναι λυπηρό οι αισθητικές επιλογές της ανάπλασης του ιστορικού εμπορικού κέντρου να παραπέμπουν σε αύλειο χώρο φυλακών ή εργοστασίων …

  Τα φωτιστικά, τα παγκάκια και οι κάδοι απορριμμάτων είναι άξενα και άχρωμα γενικά και ξένα στο περιβάλλον τους, με υλικά (αλουμίνιο) ακατάλληλα για τον χαρακτήρα ιστορικού κέντρου.

Γενικά, η εικόνα του κέντρου περιέχει ένα μίγμα ασύμβατων και αταίριαστων στοιχείων. Οι γυάλινες προθήκες δαπέδου με τα σταμνιά, παρόλο το ενδιαφέρον τους, δεν ταιριάζουν με τις άλλες αισθητικές επιλογές. Το ίδιο ισχύει και για το πλήθος των πιθαριών με τα φυτά. Οι ‘αψίδες’ που είναι παράταιρα τοποθετημένες σε διάφορα σημεία δεν είναι σαφές τι ρόλο παίζουν, αλλά είναι σαφέστατο ότι δεν δένουν με τον υπόλοιπο χώρο.

Το ‘τρομακτικότερο’, όμως, και εκτός κλίμακας, στοιχείο είναι οι μεταλλικές πύλες στην είσοδο της Δήμητρος (από Βασιλίσσης Σοφίας) και της Ερμού (από Πλατεία Ηλεκτρικού). Πέραν του ερωτήματος «τι συμβολίζουν και τι εξυπηρετούν», η μιλιταριστική αισθητική τους αφενός απωθεί και αφετέρου προκαλεί όταν συνδυάζεται με κόκκινες ομπρέλες εταιρείας αναψυκτικών που στήνονται από κάτω…..

Λειτουργικότητα

Σοβαρά ζητήματα λειτουργικότητας των πεζοδρόμων και διασταυρώσεων, λόγω του μεγάλου πλήθους κάθε μορφής ‘εμποδίων’ σε μικρές αποστάσεις, έχουν προκαλέσει οι ακατάλληλες παρεμβάσεις και αποφάσεις.

Το πλήθος των φωτιστικών στύλων είναι υπερβολικό και αποτελούν σοβαρά οπτικά και λειτουργικά εμπόδια. Τα πιθάρια με τα φυτά και οι διακοσμητικές γλάστρες είναι υπερβολικά σε αριθμό και ακατάλληλα τοποθετημένα μειώνοντας αισθητά το διαθέσιμο πλάτος δρόμου για κυκλοφορία. Γενικά η διάταξη της επίπλωσης των πεζοδρόμων δημιουργεί, σε συνθήκες μέτριας και άνω χρήσης, συνωστισμό και δυσκολίες μετακίνησης. Ας προστεθούν και τα κατά καιρούς παρκαρισμένα δίκυκλα ή ΙΧ… και τα απλωμένα εμπορεύματα και διαφημιστικές πινακίδες όποιου καταστήματος αποφασίσει να το κάνει.

Στα μείζονα προβλήματα λειτουργικότητας (εκτός των άλλων) συμβάλλει και η ιδιωτική χρήση των δημόσιων  πεζοδρόμων και πεζοδρομίων (με ή χωρίς άδεια δεν έχει σημασία) με την τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων και πάγκων εστίασης αποκλείοντας συχνά τη διέλευση είτε ενός είτε δύο ρευμάτων κυκλοφορίας πεζών, ιδιαίτερα σε εισόδους οδών. Ενδεικτικά παραδείγματα:

Η είσοδος της Ερμού και η είσοδος της Δήμητρος από την Βασιλίσσης Σοφίας είναι ουσιαστικά φραγμένες από τα τραπεζοκαθίσματα των εκεί καταστημάτων που έχουν οικειοποιηθεί μεγάλο μέρος του πεζοδρόμου. Η πρόσβαση από πεζούς δύσκολη έως ανεπιθύμητη…

Η οδός Ερμού καμαρώνει για τις δύο ομπρέλες και τα τραπεζοκαθίσματα που φιλοξενεί ακριβώς εις το μέσον (κατά μήκος και κατά πλάτος) της, που σκιάζουν και πατούν στα φωτοβολταϊκά, αλλά κυρίως διακόπτουν και δυσχεραίνουν την κυκλοφορία των πεζών, πιθανόν πλήττοντας την πελατεία των γειτονικών καταστημάτων …  Όπως επίσης καμαρώνει για την κατάληψη του μισού πλάτους της λίγο παρακάτω από άλλη συστάδα τραπεζοκαθισμάτων μετά ομπρέλας και σταθμευμένων δικύκλων…

Η γωνία Βασιλίσσης Σοφίας και Μητροπόλεως σταδιακά καταλαμβάνεται από τραπεζοκαθίσματα (που απλώνονται και στην πλατεία Κασταλίας) και πάγκους στο στενό πεζοδρόμιο (με θέα τον δρόμο!), αποκλείοντας την κυκλοφορία πεζών σε ένα πολυσύχναστο (ως τώρα) σημείο του κέντρου… ας προστεθούν και οι εργαζόμενοι του καταστήματος που χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο ως ιδιωτικό… Παρόμοια προβλήματα στη γωνία Μητροπόλεως και Σπύρου Λούη – τα τραπεζοκαθίσματα απλώνονται σταδιακά και καταργούν πεζοδρόμους, πεζοδρόμια … και πεζούς!

Η υπέρμετρη, απρογραμμάτιστη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη καταστημάτων εστίασης στο ιστορικό κέντρο όπου παραδοσιακά κύρια χρήση ήταν το εμπόριο (ένδυση, υπόδηση, κ.λπ.) ανέδειξε τις συγκρούσεις και την ασυμβατότητα των χρήσεων ψυχαγωγίας και εμπορίου και την ανάγκη ελέγχου (με ρυθμίσεις χρήσης δημόσιων και ιδιωτικών χώρων) για να περιοριστεί η επέκταση των παρενεργειών τους σε όλο το κέντρο…

Ασφάλεια

Τα παραπάνω προβλήματα λειτουργικότητας εγείρουν μείζονα  ζητήματα ασφάλειας του ιστορικού κέντρου σε περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών (ασθένειες, ατυχήματα, σεισμοί, πυρκαγιές, κ.λ.π.) που απαιτούν άμεση και ταχεία πρόσβαση στο σημείο ενδιαφέροντος και οδεύσεις διαφυγής πλήθους. Η δυσκολία πρόσβασης πυροσβεστικού, αστυνομικού, νοσοκομειακού ή άλλου οχήματος μέσα από τον λαβύρινθο των τραπεζοκαθισμάτων, επίπλων δρόμου, κ.λπ. είναι σημαντική και μπορεί να αποβεί μοιραία.

Κατάσταση ελεύθερων δημόσιων χώρων

Η πλατεία Κασταλίας και ο γύρω πεζόδρομος έπαψαν πια να είναι χώροι για δημόσια χρήση – όπως άλλωστε όλες οι γύρω πλατείες – και έχει μετατραπεί σε καταυλισμό στεγάστρων, ομπρελών και τραπεζοκαθισμάτων που αποκλείουν και την πρόσβαση (από την Μητροπόλεως) και τη χρήση της ως πλατεία (δεν εξηγούνται τα αυτονόητα εκτός κι αν έπαψαν να είναι αυτονόητα) … Η μείωση του διαθέσιμου για τους πολίτες (και όχι πελάτες) χώρου ξεπέρασε το κρίσιμο όριο που πλέον δεν την χρησιμοποιούν αν και πολύ θα το ήθελαν.

Το ίδιο συμβαίνει σε αρκετούς παράδρομους της Ερμού και όχι μόνο – η προσπέλαση και διάβαση απλά αποκλείονται από τα απλωμένα τραπεζοκαθίσματα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν επιτρέπεται οι ιδιώτες και η δημοτική αρχή να συμπεριφέρονται σαν ιδιοκτήτες του δημόσιου χώρου καταργώντας την ουσιαστική αποστολή του … Οι οικονομικές συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς είναι σημαντικές για ιδιοκτήτες και ενοικιαστές καταστημάτων και κατοικιών, ένα σοβαρό θέμα που δεν επιτρέπει ο χώρος να αναπτυχθεί εδώ.

Καθαριότητα

Δεν έχουν περάσει δύο μήνες από τα επίσημα εγκαίνια της βιοκλιματικής ανάπλασης και ήδη οι φωτιστικοί στύλοι, οι αψίδες και οι κάδοι απορριμμάτων είναι διακοσμημένοι με μαρκαδόρους, και αυτοκόλλητα), αρκετά τζάμια των φωτοβολταϊκών και προθηκών δαπέδου σπασμένα, τα δάπεδα των πεζοδρόμων βρώμικα (από ακάθαρτα νερά, λεκέδες, κ.λπ.)… Απίστευτο θέαμα εγκατάλειψης και αδιαφορίας … έτσι άρχισε και η καταστροφή της πλατείας Ηρώων που τώρα μοιάζει με πλατεία μετά από βομβαρδισμό…

Το ζητούμενο; Μα … η λευκή καθημερινότητα!

Βιώνοντας καθημερινά τα παραπάνω (και πολύ περισσότερα) προβλήματα, οι χρήστες του ιστορικού κέντρου συχνά αναρωτιούνται «Η ανάπλαση έγινε για να μετατραπεί το ιστορικό κέντρο σε καφενείο και να γεμίσει με άχρηστα και αντιαισθητικά αντικείμενα που το κάνουν απροσπέλαστο;». Αν οι πεζοί δεν μπορούν να κυκλοφορούν ανεμπόδιστα και να αναπνέουν σε ανοικτό ελεύθερο χώρο στο κέντρο … αργά ή γρήγορα θα πάψουν να το χρησιμοποιούν με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τοπική αγορά και ζωή του κέντρου. Οι δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες, ο ανταγωνισμός του Mall και άλλων περιοχών αλλά και πολλοί άλλοι παράγοντες που δημιουργούν φυγόκεντρες τάσεις επιβάλλουν την άμεση και συνολική αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων με συστηματικό επανα-σχεδιασμό με στόχο το κοινό καλό, των πολιτών και όχι των πελατών. Γιατί το ιστορικό κέντρο θα ζει μόνο όταν η καθημερινότητα των πολιτών του είναι λευκή.

*Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια

Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

e.briassouli@aegean.gr

16 Ιουνίου 2017