ΕΝΤΓΚΑΡ ΜΟΡΕΝ

 

Του Γιάννη Σχίζα

Aυγή 6/8/22

 

Ο Εντγκάρ Μορέν διαπρεπής Γάλλο-ισπανο-εβραίος κοινωνιολόγος, συμπλήρωσε  περισσότερο από έναν αιώνα  ζωής . Δεν είναι βέβαια ο star που κάνει μεγάλες επιτυχίες, αλλά είναι πάντοτε ένας παραγωγικός αναλυτής, που δίνει νόημα στη δική του και στη ζωή των άλλων.

Το νέο του βιβλίο είναι «Τα μαθήματα ενός αιώνα ζωής»  σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα, που  έχει σαν κεντρική ιδέα – κατά την εκτίμηση της Άννας  Λυδάκη -  την  ζεύξη των επιστημών της φύσης με τις επιστήμες του ανθρώπου.

Το συνολικό έργο του είναι πολύ μεγάλο, σε βαθμό ώστε να σκέπτεται κανείς ποιες περιοχές θα επιλέξει. Ο στοχασμός του για την ιστορία  μας οδηγεί σε ένα προϊστορικό στάδιο και ένα ιστορικό, όταν πλέον αντί για  διαφορετικές ιστορίες χωρίς επικοινωνία έχουμε μια και μοναδική  ιστορία.

Ο  Μορέν   μιλάει για την ουσία του πολιτιστικού  γίγνεσθαι, για την διφορούμενη διαδικασία  που ισοδυναμεί με απώλεια των  εθνικών χαρακτηριστικών αλλά και με δημιουργία νέων συνθέσεων. Ονομάζει τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα «παρανοϊκά» γιατί είναι αντίπαλος κάθε απώλειας – είτε αυτή αναφέρεται  στην προσωπική μας ζωή είτε σε μεγαλύτερες κλίμακες. Στο έργο του «Γη πατρίδα» επισημαίνει την πρωταρχική απώλεια που είναι η απώλεια του μέλλοντος, που δημιουργεί ένα τεράστιο  ρεύμα επιστροφής στο παρελθόν. Εκεί ακριβώς , όντας αντίπαλος κάθε σωτηρίας, επικαλείται μια ιδέα του Αγίου Αυγουστίνου, που επιτρέπει την ισόρροπη θέση του ανθρώπινου όντος απέναντι στο χρόνο : «Υπάρχουν τρεις χρόνοι», έλεγε ο Άγιος Αυγουστίνος : «Το παρόν  του παρελθόντος, το παρόν του παρόντος, το παρόν του μέλλοντος».

Κατά τα άλλα μας καλεί να αρνηθούμε την μυθολογική ιδέα μιας ακαταμάχητης προόδου που θα αυξάνεται επ’ άπειρον, που έχει σαν συστατικό την απορρυθμισμένη κατανάλωση. Ο Μορέν γράφει για τον τουρισμό λίγα- αλλά πολύ δραστικά : Ο τουρισμός – λέει- δεν είναι η ανακάλυψη του «άλλου», μέσα στο οποίο νοούμε τον άνθρωπο και τον χώρο, αλλά μια υπνοβασία….

Σαν φιλόσοφος επί παντός του επιστητού ο Μορέν καυτηριάζει την αρρώστια  της βιασύνης , οργανώνει σχέδια κατά της επιτάχυνσης, διαβλέπει την άθλια κακία και επιθετικότητα των πανεπιστημιακών, την αύξηση των γενικολόγων κενών ιδεών. Για να συνηγορήσει με την γήϊνη ταυτότητα, που περιλαμβάνει ένα σύνολο ομόκεντρων ταυτοτήτων: Παραδείγματος χάρη του Κυψελιώτη, του Αθηναίου, του Έλληνα, του Ευρωπαίου, του οικουμενικού πολίτη….