Μαρκ Οζέ: Η δικτατορία του παρόντος

Του Μιχάλη Μητσού *

Η διαπίστωση είναι προφανής, αποτελεί κοινοτοπία ακόμη και να την αναφέρουμε: για τους περισσότερους ανθρώπους, το μέλλον δεν αποτελεί πια ελπίδα αλλά εφιάλτη. Η μία αιτία είναι επίσης προφανής: η κρίση, που έχει κλέψει το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας. Το δικό μας επειδή φοβόμαστε ότι θα χάσουμε τη δουλειά μας, τη σύνταξή μας, την κοινωνική μας ασφάλιση. Των παιδιών μας επειδή ανησυχούν ότι δεν θα βρουν δουλειά και δεν θα μπορέσουν να σχεδιάσουν τη ζωή τους, παγιδευμένα καθώς είναι σε ένα αιώνιο, επισφαλές παρόν. Ο Μαρκ Οζέ, ένας από τους πιο γνωστούς ανθρωπολόγους του κόσμου, προβάλλει όμως και μια δεύτερη αιτία: την επιτάχυνση που έχουν επιβάλει στην ύπαρξή μας οι νέες τεχνολογίες. Ζούμε σε ένα είδος υπερτροφίας του παρόντος, λέει στη Ρεπούμπλικα ο 77χρονος Οζέ, γνωστός και στην Ελλάδα από βιβλία του όπως το «Πού χάθηκε το μέλλον;» και το «Εγκώμιο του ποδηλάτου».

Κατά μία έννοια, ο χρόνος μας δεν είναι πλέον γραμμικός αλλά κυκλικός.

Εν όψει, έργο του Ted Theodore

Οπως ο χρόνος των πρωτόγονων κοινωνιών ή του αγροτικού κόσμου. Είμαστε αιχμάλωτοι ενός είδους αιώνιας επιστροφής, που δεν καθορίζεται από τους κτύπους της καμπάνας, αλλά από τα τηλεοπτικά παλίμψηστα και τους ρυθμούς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ζούμε περισσότερο, αλλά αρχίζουμε να ζούμε πιο αργά. Η Γαλλική Επανάσταση, ας πούμε, έγινε από ανθρώπους που ήταν λίγο μεγαλύτεροι από είκοσι χρόνων. Ηταν παιδιά, που άλλαξαν όμως τον ρου της Ιστορίας. Παραδόξως, η πιο σύντομη ζωή ανάγκαζε τότε όλο τον κόσμο να ωριμάζει πιο γρήγορα.

Ο χρόνος έχει γίνει η μονάδα μέτρησης των πάντων, ακόμη και του χώρου, συνεχίζει ο γάλλος εθνολόγος. Δεν μιλάμε πια με όρους χιλιομετρικών αποστάσεων, αλλά με βάση τον χρόνο που χρειαζόμαστε για να τις διανύσουμε. Και δεν μιλάμε πια για χώρες αλλά για πόλεις. Η τεχνολογία και η οικονομία είναι πλέον πιο γρήγορες και πιο ισχυρές από την πολιτική. Με την έννοια αυτή, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός έχει εκπληρώσει με τον τρόπο του τα οικουμενικά ιδεώδη που πρέσβευε κάποτε το προλεταριάτο. Το σύνθημα της εποχής είναι: «Ιδιοκτήτες όλου του κόσμου, ενωθείτε!»

Είναι λοιπόν όλα χαμένα ή μπορούμε να κάνουμε κάτι για να πάρουμε πίσω το μέλλον μας; Μόνο η γνώση μπορεί να ανοίξει τις πόρτες ενός καλύτερου μέλλοντος, απαντά ο Μαρκ Οζέ. Η ευτυχία των ατόμων και των κοινωνιών έχει δύο προϋποθέσεις, την άμεση ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης και την επίτευξη της πραγματικής ισότητας των δύο φύλων. Με άλλα λόγια, οι σωτήρες του ανθρωπίνου είδους είναι το σχολείο και οι γυναίκες. Χάρις στην Εύα έφαγε ο Αδάμ το φρούτο της γνώσης και ξεκίνησε η ανθρώπινη ιστορία. Αν θέλουμε λοιπόν να έχουμε μέλλον, πρέπει να συνεχίσουμε να τρώμε εκείνο το μήλο. Χωρίζοντάς το σε ίσα κομμάτια.

ΠΗΓΗ : ΝΕΑ, 22.3.12