Ένας κροκόδειλος δεν φέρνει την ανάπτυξη

Της Ελένης Καπετανάκη-Μπριασούλη*

Με επιστολή της στις 27/10/2014, τέσσερεις ημέρες πριν την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων υπέρ της παραμονής του ‘Σήφη’ στο Φράγμα των Ποταμών, η Νέα Δημοτική Αρχή Αμαρίου αιτήθηκε τη βοήθεια της Διεύθυνσης Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης για τη δημιουργία και λειτουργία ‘κέντρου φιλοξενίας’ του μετανάστη-κροκόδειλου. 

Η επιστολή παρουσιάστηκε και στον ραδιοφωνικό σταθμό ΤΕΑΜ FM 102 την Πέμπτη 30/10/2014, την παραμονή της δίκης.

Αυτά τα τελευταία γεγονότα, μαζί με όσα έχουν προηγηθεί, αποκαλύπτουν την τρέχουσα πολιτική βούληση για το θέμα και την αντίληψη αρχόντων και αρχομένων για την ανάπτυξη, και δη την τουριστική: ο ‘Σήφης’ αναμένεται να λειτουργήσει ως αναπτυξιακός μοχλός της ‘ξεχασμένης’ περιοχής του Αμαρίου μια που η παρουσία του αποτελεί «πόλο τουριστικής έλξης και δίνει "χείρα βοηθείας" στην επιβίωση των επιχειρήσεων στη γύρω περιοχή».

Συγχρόνως, αναδεικνύουν ανάγλυφα τα αποτελέσματα της επί δεκαετίες απουσίας ουσιαστικής αναπτυξιακής πολιτικής από την πλευρά της πολιτείας που έχει εγκλωβίσει τις τοπικές κοινωνίες σε μυωπικές και παρωχημένες αντιλήψεις για το τι είναι ανάπτυξη και το ποιος είναι ο ρόλος τους στην όλη διαδικασία.

Εγείρονται, έτσι, τα ερωτήματα: είναι όντως ξεχασμένο το Αμάρι, τι είναι ανάπτυξη μιας περιοχής και, τέλος, ποια αναπτυξιακά σχέδια έχουν γίνει και ποιες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί τα τελευταία χρόνια ή πρόκειται να αναληφθούν για το Αμάρι στο μέλλον; Στόχος τούτης της παρέμβασης είναι να δώσει το έναυσμα για μια ουσιαστική, συμμετοχική και δημιουργική συζήτηση για τεκμηριωμένες αναπτυξιακές δυνατότητες του Αμαρίου και τις αναγκαίες δράσεις και να αποφευχθεί μιαστείρα αντιπαράθεση απόψεων που θα διαιωνίζει τις στρεβλές απόψεις περί ανάπτυξης, τουρισμού και … άγριων ζώων.

Είναι ξεχασμένο το Αμάρι;

Μια σύντομη αναζήτηση στο διαδίκτυο αποκαλύπτει ότι το Αμάρι είναι πλατειά γνωστό σε πολλούς – επιστήμονες και μη απανταχού της γης – για τους φυσικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς του – τον μεγαλοπρεπή και μυθικό Ψηλορείτη, τους οικισμούς και τα μνημεία διαφόρων εποχών, το υπέροχο τοπίο, την αδιατάρακτη φύση, τα αρχαία ελαιόδενδρα, τα έθιμα και τις παραδόσεις του – που αποτελούν πολύτιμο κεφάλαιο για πολύμορφη, αποδοτική, διαχρονική ανάπτυξη.
Eν όψει,φωτογραφία της Ορνιθολογικής Εταιρείας από "αποικία" κορμοράνων στο Πάρκο Τρίτση. Γιατί όχι και ένας ακόμη έποικος;
Είναι γνωστό και από σύγχρονες δραστηριότητες όπως το Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων στο Φουρφουρά, τη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων «Αγκάλη», τα βιολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα,τη σχεδιαζόμενη επαναλειτουργία της Σχολής Ασωμάτων σαν ερευνητικό κέντρο, μεταξύ πολλών άλλων. Το Αμάρι δεν είναι ξεχασμένο. Ίσως οι κάτοικοί του δεν το ξέρουν τόσο καλά όσο πολλοί άλλοι...

Τι είναι ανάπτυξη μιας περιοχής;

Ανάπτυξη γενικά και αειφορική ανάπτυξη ειδικότερα, όπως γνωρίζουν και διδάσκουν οι ειδικοί, είναι μια διαδικασία που στηρίζεται στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, αξιοποιώντας πρωτίστως τους τοπικούς υλικούς και μη υλικούς πόρους, για να εξασφαλίσει την οικονομική και κοινωνική ευημερία και να προστατεύσει το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον μιας περιοχής.

Χωρίς ισχυρή παραγωγική βάση δεν αναπτύσσεται μια περιοχή, απλά καταναλώνει τα προϊόντα της ανάπτυξης άλλων περιοχών. Ανάπτυξη σημαίνει παραγωγή αγροτικών πιστοποιημένων προϊόντων, βιοτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων, τεχνολογικών και πολιτισμικών προϊόντων και ιδεών.
Ανάπτυξη σημαίνει καινοτομία που μπορεί να είναι τόσο απλή όπως το να φτιάξεις κουλουράκια με τη συνταγή της προ-γιαγιάς, προχωρημένη όπως το να μετατρέψεις παλιές αγροτικές κατασκευές σε ξενώνες, μέχρι πολύ προχωρημένη όπως το να παράγεις καινοτόμα βιογενή υλικά από φυσικές πρώτες ύλες ή να ανακαλύψεις ένα προϊόν υψηλής τεχνολογίας. Ανάπτυξη σημαίνει επιχειρηματικότητα, ικανότητα να μετατρέπεις μια ιδέα σε ένα τελικό προϊόν και να προκύπτει οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό όφελος.

Επιχειρηματικότητα ΔΕΝ σημαίνει να παίρνεις επιδότηση και να ανοίγεις μια επιχείρηση πώλησης προϊόντων …Και το πιο σημαντικό: η καινοτομία (με την έρευνα που τη συνοδεύει) και η επιχειρηματικότητα γεννούν τοπική ανάπτυξη όταν… γεννιούνταικαι διατηρούνται τοπικά…

Ανάπτυξη ΔΕΝ είναι η λειτουργία κερδοφόρων καταστημάτων εστίασης όπως κακώς εννοείται, και ισχυρά συντηρείται, σε τούτη τη δύστυχη χώρα. Γιατί αυτό δεν είναι παραγωγή, δεν δημιουργεί εισόδημα και πλούτο, είναι κατανάλωση προϊόντων που παρήγαγαν άλλοι και απλά δημιουργεί έσοδα… Γι’ αυτό το λόγο η τουριστική ανάπτυξη ειδικά, αν δεν στηριχθεί σε τοπικούς πόρους, αν δεν δομηθεί με τα τοπικά υλικά της φύσης, του υλικού και πνευματικού πολιτισμού και του ανθρώπινου νου, δεν είναι ανάπτυξη ουσιαστική αλλά κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων και ιδεών … Με άλλα λόγια, στηρίζει την παραγωγική βάση των περιοχών που τα έχουν παράγει!

Ποια αναπτυξιακά σχέδια έχουν γίνει και ποιες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί τα τελευταία χρόνια ή πρόκειται να αναληφθούν για το Αμάρι στο μέλλον;

Με δεδομένους τους πλούσιους φυσικούς, πολιτιστικούς και ανθρώπινους πόρους με τους οποίους είναι προικισμένο το Αμάρι και τους άφθονους οικονομικούς πόρους που έχουν εισρεύσει στην περιοχή, όπως και σ’ όλη τη χώρα, μετά το 1981, το ερώτημα είναι στη βάση ποιων ολοκληρωμένων αναπτυξιακών σχεδίων έγινε η χρήση των οικονομικών πόρων που διατέθηκαν για την αξιοποίηση των τοπικών πόρων, δηλαδή για την ανάπτυξη της περιοχής;

Η απάντηση δεν διαφαίνεται καταφατική και ενθαρρυντική γιατί τα αποτελέσματα της ουσιαστικής έλλειψης καθοδήγησης και στήριξης της αναπτυξιακής πορείας του Αμαρίου είναι ορατά. Τα καλά παραδείγματα είναι αποτελέσματα ιδιωτικών πρωτοβουλιών και προσωπικών προσπαθειών ανθρώπων που αγαπούν αυτό τον τόπο που όμως δεν επαρκούν για να δώσουν την αναγκαία ώθηση και να στηρίξουν την κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των πόρων του. Το μόνο παρήγορο είναι ότι η έλλειψη ‘ανάπτυξης’, όπως στρεβλά έχει εκληφθεί στην Ελλάδα, έχει διατηρήσει αρκετούς (αλλά όχι όλους) τοπικούς πόρους.

Έτσι τώρα τίθεται το ερώτημα: έχουν εκπονηθεί ή πρόκειται να εκπονηθούν ολοκληρωμένα αναπτυξιακά σχέδια, από ειδικούς επιστήμονες σε στενή συνεργασία και με την ενεργή συμμετοχή όλου του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής, για να υποστηρίξουν τις πολυπληθείς αναπτυξιακές πρωτοβουλίες που δυνητικά μπορούν να αναληφθούν στο Αμάρι … από τους Αμαριώτες … και συγχρόνως να αντιμετωπίσουν δημιουργικά τα υφιστάμενα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα; Ποιες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες προγραμματίζονται για την προώθηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, της αξιοποίησης των δασικών και άλλων φυσικών και πολιτιστικών πόρων, της μεταποίησης, του φυσιολατρικού και πολιτιστικού τουρισμού που θα ενισχύσουν και θα στηρίξουν στο διηνεκές την παραγωγική βάση του Αμαρίου;

Αν υπάρχουν τέτοια οράματα, πρωτοβουλίες και σχέδια, τότε συντρέχουν λόγοι αισιοδοξίας για το μέλλον και ο θόρυβος για ένα ερπετό-μετανάστη είναι περιττός. Αν δεν υπάρχουν, είναι καιρός να αναληφθούν… γιατί ένας κροκόδειλος δεν φέρνει την ανάπτυξη.

*Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου
e.briassouli@aegean.gr