Ιδιωτικές πόλεις, ιδιωτικές πλατείες, ιδιωτικοί πεζόδρομοι

 

Η  Βάλια Μπαζού , «σεσημασμένη» οικολόγα, κάνει μια εξαιρετική αναφορά  στην ιδιωτικοποίηση του χώρου με παραπομπές στο  παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και της Ονδούρας  (από το Πράσινο Ποντίκι Οκτωβρίου 2012 http://valiabazou.wordpress.com/2012/10/08).

 Καλά όλα αυτά , εξόχως κατατοπιστικά για το νεοφιλελεύθερο μεσαίωνα που ενεργεί διχαστικά και κοντόφθαλμα στη διαχείριση του χώρου, που δημιουργεί την επί γης   κόλαση για τους πολλούς και τον  παράδεισο για κανένα…Θα πρότεινα όμως στην Βάλια , και πολύ περισσότερο  σε κάποιους  σοφολογιότατους  που λυμαίνονται τα αριστερά ακροατήρια   εκβάλλοντας  χωροταξικές  κοινοτοπίες ,  να διερευνήσουν δείγματα ιδιωτικοποιήσεων και μέσα στον ελληνικό χώρο.   Δείγματα τα οποία  συνιστούν κάτι πολύ περισσότερο από το «ντου» ορισμένων  κλεφτοκοτάδων σε κοινόχρηστα στοιχεία της κοινωνίας  -  όπως είναι η κατάληψη πεζοδρομίων και πεζοδρόμων  από τραπεζοκαθίσματα, η χρήση πεζοδρομίων για στάθμευση, ή ακόμη και η – εξοργιστικότερη  όλων – περίπτωση  της φύτευσης των πεζοδρομίων έτσι ώστε να γίνει απαγορευτική η διέλευση των πεζών και τα πεζοδρόμια να γίνονται de facto παραρτήματα των αντίστοιχων ιδιωτικών κήπων……

Θα πρότεινα δηλαδή μια ματιά στις μικροσκοπικές (προς το παρόν)ιδιωτικοποιημένες περιοχές στη Σαρωνίδα , στο Σούνιο και σε άλλα σημεία της Αττικής, όπου οι ιδιωτικές κατοικίες παύουν να περιστοιχίζονται από δρόμους-πεζοδρόμια-πλατείες δημόσιας χρήσης, όπου όλα  μαζί αυτά τα στοιχεία συναποτελούν μια περιφραγμένη  ενότητα που ρυθμίζεται από τη βούληση των ιδιωτών και των σεκιουριτάδων τους…. Όποιος δεν πείθεται  μπορεί λόγου χάρη να ρίξει μια ματιά (ή και δυο, ακόμη καλύτερα…) στο 43^ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Αθηνών-  Σουνίου , όπου η εδαφική κλίση επιτρέπει τη  πανοραμική θέα του φαινομένου…

Όλο το άρθρο της Μπαζού

Ας προσπαθήσουµε να κάνουµε µια προβολή στο µέλλον και ας υποθέσουµε ότι τα κυβερνητικά σχέδια για την αξιοποί­ηση του Ελληνικού λάµβαναν σάρκα και οστά και στην παρα­λιακή ζώνη χτιζόταν µια καινούργια πόλη µέσα στην πόλη, µε ένα καινούργιο πάρκο, το µεγαλύτερο της Ευρώπης. Ας υποθέσουµε ότι είναι καλοκαίρι, βραδάκι, και επιχειρείτε να γνωρίσετε από κοντά τη «Ριβιέρα της Αθήνας» και να κάνετε τη βόλτα σας στη νέα όαση πρασίνου. Εκεί, λοιπόν, που απολαµβάνετε τα απτά αποτελέσµατα της «σωτηρίας» της χώρας και θέλετε να µπείτε στο πάρκο, µια ταµπέλα σάς προειδοποιεί: «Παρακαλείσθε να απολαύσετε την ιδιωτική περιουσία µε διακριτικότητα» και ένας κύριος µε στολή σεκιουριτά σας πληροφορεί ότι έχετε µόνο µία ώρα στη διάθεσή σας γιατί µετά ο χρόνος σας τελειώνει και ο ιδιώτης θέλει την ησυχία του…
Η εικόνα που σας περιγράφουμε, αν και µπορεί να σας φαίνεται τραβηγµένη από τα µαλλιά, δεν είναι, αφού αυτά συµβαίνουν στη Βρετανία και στις ΗΠΑ, όπου ο δηµόσιος χώρος, πλατείες, πεζόδροµοι και δρόµοι, παραδίδονται σε ιδιώτες που, ως κράτος εν κράτει, αναλαµβάνουν τη διαχείρισή τους.

Το δηµόσιο των ιδιωτών

Η κατάλυση του δηµόσιου χώρου, η απαξίωσή του και η αντικατάστασή του επί της ουσίας από την ιδιότυπη έννοια του «κενού χώρου» αποτελεί µια πραγµατικότητα που βιώνουµε όλοι µας, ιδιαίτερα τα τελευταία 30 χρόνια από τις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Η έννοια του κενού µεταφράζεται, κυρίως, µε την αντίληψη ότι ένας δηµόσιος χώρος δεν µας ανήκει, αντίληψη που κατοχυρώνεται µε την αντιµετώπισή του ως ενός απλού ελεύθερου, µη δοµηµένου χώρου, τον οποίο διασχίζουµε ως περαστικοί και τον αντιµετωπίζουµε ως «νεκρή γραµµή» της πόλης, αφού θεωρούµε ότι δεν έχουµε ούτε δικαιώµατα ούτε υποχρεώσεις.

Η έννοια του δηµόσιου χώρου έχει χάσει πια την έννοια του κοινού χώρου, που σχεδιάζεται για να εξυπηρετεί τους χρήστες του, για να µετουσιώνει την έννοια της συµµετοχής και της επικοινωνίας. Έχει µετατραπεί σε έναν χώρο, στην καλύτερη περίπτωση, µόνο κατανάλωσης, όπου θεωρείται αποδεκτό ότι ο µοναδικός κυρίαρχος είναι ο άρχων του εσπρεσοφραπέ! Η αντίληψη αυτή περί του δηµόσιου χώρου όχι µόνο δεν αµφισβητείται, παρά µόνο από ελάχιστες οµάδες πολιτών που αντιµετωπίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, ως γραφικοί και, στη χειρότερη, ως «εχθροί» του νόμου και της τάξης, αλλά τείνει να λάβει εφιαλτικές, οργουελικές διαστάσεις.

Ιδιωτική διακυβέρνηση

Τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ αλλά και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Βρετανία, παρατηρείται µια δραµατική στροφή αφού, στο όνομα της ανάπτυξης, της προσέλκυσης επενδυτών και της αναμόρφωσης των πόλεων, η διαχείριση των δημόσιων χώρων παραδίδεται στους ιδιώτες. Με απλά λόγια, αυτό μεταφράζεται στη δημιουργία ιδιωτικών πλατειών, πεζοδρόμων και δρόμων, η λειτουργία των οποίων γίνεται από ιδιώτες διαχειριστές οι οποίοι αποφασίζουν και διατάσσουν ποιοι μπορούν να χρησιμοποιούν τις πλατείες και τους πεζοδρόμους, ποιες ώρες της ημέρας και για ποιες δραστηριότητες. Οι πλατείες, οι πεζόδρομοι και δρόμοι που έχουν περάσει σε ιδιωτική διαχείριση, αστυνομεύονται από εταιρείες σεκιούριτι που αναλαμβάνουν την τήρηση της τάξης!

Ο νέος τρόπος διαχείρισης των δημόσιων χώρων από επενδυτικά funds άρχισε να λαμβάνει σάρκα και οστά με αφορμή μεγάλες παρεμβάσεις σε περιοχές των ΗΠΑ και της Βρετανίας που ήταν υποβαθμισμένες. Η ανάπλασή τους με βάση ιδιωτικά κεφάλαια που εκτός από κατοικίες και εμπορικά κέντρα αναλάμβαναν και την όλη ανάπλαση των ελεύθερων χώρων, οδήγησε στην παράδοση των δημόσιων χώρων σε ιδιώτες διαχειριστές που βάζουν τους κανόνες λειτουργίας τους.

Η στροφή αυτή παρατηρείται στις ανεπτυγμένες χώρες γιατί στις υπανάπτυκτες, που ταλανίζονται από τη φτώχεια και την εγκληματικότητα, το σχέδιο έχει άλλες διαστάσεις. Οι επενδυτές δεν περιορίζονται στην ανάπτυξη και στην ιδιωτική διαχείριση υποβαθμισμένων περιοχών των πόλεων, αλλά συγκεντρώνουν κεφάλαια για την κατασκευή νέων, ιδιωτικών πόλεων.

Η Ονδούρα είναι η πρώτη χώρα όπου το μοντέλο θα δοκιμαστεί μετά τη συμφωνία που έκανε η κυβέρνηση με αμερικανικό fund. Το μνημόνιο συνεργασίας προβλέπει την κατασκευή ιδιωτικών πόλεων που θα έχουν δική τους κυβέρνηση, διαφορετικό νομοθετικό και φορολογικό πλαίσιο από την υπόλοιπη χώρα, ιδιωτική αστυνομία, ξεχωριστά δικαστήρια, διαφορετικό σύστημα υγείας, παιδείας και διακριτά σύνορα μέσα από την υιοθέτηση ειδικής νομοθεσίας για τη μετοίκηση και την απόκτηση άδειας παραμονής.

Όταν στα µέσα Ιουλίου, λίγο πριν από την έναρξη των Ολυµπιακών Αγώνων, οι Λονδρέζοι κλήθηκαν στα εγκαίνια του µεγαλύτερου δηµόσιου χώρου της Ευρώπης, της Granary Square, που αποτελούσε κοµβικό σηµείο για την ανάπλαση ολόκληρης της υποβαθµισµένης περιοχής του King’s Cross, έκπληκτοι βρέθηκαν µπροστά σε µια ταµπέλα που τους προειδοποιούσε: «Καλώς ήρθατε στο King’s Cross. Παρακαλείσθε να απολαύσετε την ιδιωτική περιουσία µε διακριτικότητα»! Λίγο µετά την αρχική έκπληξη, συνειδητοποίησαν ότι τα εγκαίνια αφορούσαν τον µεγαλύτερο ιδιωτικό ελεύθερο χώρο της Ευρώπης, αφού οι 10 πλατείες και τα πάρκα στο αναβαθµισµένο King’s Cross ανήκουν πλέον σε ιδιώτες και τελούν υπό ιδιωτική διαχείριση!

Στη Βρετανία, η µέθοδος της παράδοσης ανοικτών δηµόσιων χώρων σε ιδιώτες έχει αρχίσει να εµφανίζεται την τελευταία δεκαετία που τµήµατα πόλεων τα οποία ήταν υποβαθµισµένα, αναπλάστηκαν µε αντίτιµο την ιδιωτική διαχείρισή τους. Και πρόκειται αποκλειστικά για ανοικτούς ελεύθερους χώρους, όπως πλατείες, πεζόδροµους ακόµα και δρόµους, και όχι για τα γνωστά γιγαντιαία κλειστά εµπορικά κέντρα και κλειστά πάρκα δραστηριοτήτων. Όπως επισηµαίνουν όσοι ανοικτά αντιτίθενται στο νέο µοντέλο επενδύσεων που κυριαρχεί, πλέον, στη Βρετανία, η ιδιωτικοποίηση του δηµόσιου χώρου είναι η βασική προϋπόθεση που τίθεται από τα επενδυτικά funds για την ανάπτυξη, την ανάπλαση µιας περιοχής. Και αυτό γιατί οι επιχειρηµατίες και κυρίως οι µεγάλες τράπεζες, για να επενδύσουν σε µια περιοχή, δεν περιορίζονται στην εκµετάλλευση από την κατασκευή εµπορικών κέντρων, luxury κατοικιών και ξενοδοχείων, αλλά απαιτούν και τη διαχείριση των πλατειών και των δρόµων προκειµένου, όπως λένε, να διατηρούν σε υψηλά στάνταρντ την επένδυσή τους.

Πλατείες – εταιρείες

Πολυεθνικές εταιρείες και µεγάλες τράπεζες πιέζουν και έχουν καταφέρει να κερδίσουν και τη λειτουργία των δηµόσιων χώρων, υποστηρίζοντας ότι µε αυτόν τον τρόπο θέλουν να διαφυλάξουν την επένδυσή τους. Και η διαφύλαξη επιτυγχάνεται µε τον έλεγχο των δραστηριοτήτων που µπορούν να αναπτυχθούν στις πλατείες και τους πεζόδροµους, µε τον έλεγχο των χρηστών, ακόµα και των περαστικών! Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε µε την εκδήλωση του κινήµατος των Occupy, οι ιδιώτες διαχειριστές µπορούν να απαγορεύσουν την είσοδο των πολιτών στις πλατείες, να αποκλείσουν ολόκληρα τµήµατα της περιοχής, απαγορεύοντας την κυκλοφορία σε δρόµους και πεζόδροµους και βάζοντας ακόµα και συγκεκριµένο ωράριο πρόσβασης σε ολόκληρη την περιοχή! Οι υπερασπιστές της µετάβασης των δηµόσιων χώρων σε ιδιωτική διαχείριση υποστηρίζουν ότι όλα γίνονται στο όνοµα της ανάπτυξης και της δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Και ακόµα ότι το τίµηµα της παράδοσης πλατειών και δρόµων σε ιδιώτες είναι πολύ µικρό σε σχέση µε το κέδρος από την ανάπλαση υποβαθµισµένων, µολυσµένων, πρώην βιοµηχανικών περιοχών που κάτοικοί τους, όσοι έχουν αποµείνει, είναι καταδικασµένοι στην ανέχεια και κάθε µορφή εγκληµατικότητας.

Ονδούρα: ιδιωτικές πόλεις

Στα μέσα του Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση της Ονδούρας υπέγραψε συμφωνία με επενδυτικό fund, και συγκεκριμένα με το αμερικάνικο γκρουπ MKG, για τη δημιουργία τριών ιδιωτικών πόλεων, οι οποίες θα έχουν ιδιωτική κυβέρνηση, ξεχωριστή νομοθεσία και ξεχωριστό φορολογικό σύστημα από την υπόλοιπη χώρα καθώς και ιδιωτική αστυνομία! Σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη, σε πρώτη φάση το γκρουπ MKG θα επενδύσει 15 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή της πρώτης ιδιωτικής πόλης στην περιοχή Πουέρτο Καστίγια, στην ακτή της Καραϊβικής, έργο που, σύμφωνα με τις κυβερνητικές ανακοινώσεις, μόνο κατά τη φάση της κατασκευής των απαραίτητων υποδομών θα δημιουργήσει 5.000 νέες θέσεις εργασίας, καθώς και 15.000 έμμεσες νέες θέσεις εργασίας.

Η υπογραφή του μνημονίου συνοδεύτηκε από διθυραμβικές δηλώσεις του προέδρου του Κογκρέσου της Ονδούρας Χουάν Χερνάντεζ, ο οποίος παρουσίασε την επένδυση σαν πανάκεια για όλα τα δεινά της χώρας, υποστηρίζοντας ότι με την ολοκλήρωση των τριών ιδιωτικών πόλεων θα δημιουργηθούν 200.000 θέσεις εργασίας! Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο εμπνευστής του σχεδίου και εκτελεστικός διευθυντής του γκρουπ MKG Michael Strong, ο οποίος δήλωσε ότι στο μέλλον οι κάτοικοι της Ονδούρας θα θυμούνται αυτήν την ημέρα σαν την ημέρα που άρχισε η ανάπτυξη, επισημαίνοντας παράλληλα ότι στόχος είναι η δημιουργία «μιας ασφαλούς και ευημερούσας κοινότητας».

Ο εκτελεστικός διευθυντής του επενδυτικού fund δεν επέλεξε τυχαία να χρησιμοποιήσει τις λέξεις «ασφάλεια» και «ευημερία» στις δηλώσεις του, αφού γνωρίζει πολύ καλά ότι είναι τα δυο από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ονδούρα έχει κατά 68 φορές υψηλότερη εγκληματικότητα από τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών ενώ το 65% του πληθυσμού της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Έτσι οι κυβερνητικές θριαμβολογίες, οι ανακοινώσεις για τον πακτωλό χρημάτων που θα εισρεύσει στη χώρα και θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας, προβλήθηκαν σε υπερθετικό βαθμό, σε μια προσπάθεια να πειστούν οι κάτοικοι της Ονδούρας για την αναγκαιότητα της δημιουργίας ιδιωτικών πόλεων μέσα στη χώρα τους και για την επιτακτική ανάγκη να καταστρατηγηθεί το ίδιο το σύνταγμα της χώρας. Έτσι, πριν υπογραφεί το μνημόνιο συνεργασίας, η κυβέρνηση της Ονδούρας είχε στρώσει το κόκκινο χαλί στους επενδυτές εξαφανίζοντας με ένα διάταγμα όλα τα συνταγματικά προβλήματα που προέκυπταν από τη φιλοσοφία της επένδυσης και τη δημιουργία μιας ιδιωτικής πόλης. Ένα διάταγμα που προσφέρει στους επενδυτές γη, ύδωρ και απόλυτη ασυλία. Ένα διάταγμα που νομιμοποιεί τις ιδιωτικές πόλεις και την ιδιωτική διακυβέρνηση σε όλους τους κρίσιμους τομείς.

Κουρελόχαρτο το σύνταγμα

Το Διάταγμα με την κωδική ονομασία «#123-2011» αποτελεί μνημείο υποτέλειας στους επενδυτές, σε σημείο που πολλοί αναρωτιούνται εάν πρόκειται για αληθινό νομοθέτημα ή πρόκειται για κακόγουστο αστείο για το σενάριο μιας ταινίας επιστημονικής φαντασίας.

Μέσα σε 15 σελίδες και 83 άρθρα, ορίζεται η λειτουργία των ιδιωτικών πόλεων που ονομάζονται Ειδικές Αναπτυξιακές Ζώνες (RED) και που αποτελούν με συνταγματική βούλα αυτόνομες πόλεις ή, καλύτερα, αυτόνομα κρατίδια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με το Διάταγμα, οι μοναδικοί εθνικοί νόμοι που είναι σε ισχύ και εντός των ιδιωτικών πόλεων είναι:

♦ τα νομοθετικά διατάγματα που ορίζουν τον εθνικό ύμνο, το εθνικό έμβλημα, τη σημαία και όλα τα άλλα εθνικά σύμβολα,

♦ η νομοθεσία σχετικά με τα χωρικά ύδατα,

♦ η νομοθεσία για ποινικά αδικήματα όπως η διακίνηση ναρκωτικών, το ξέπλυμα χρήματος, η δουλεία, η εμπορία ανθρώπων, η γενοκτονία, η τρομοκρατία, η παιδική πορνογραφία και η εκμετάλλευση των παιδιών, μόνο εάν όμως δεν υπάρχει αντίστοιχη νομοθεσία εκ μέρους των αρχών των ιδιωτικών πόλεων!

Οι επικριτές των ιδιωτικών πόλεων εστιάζουν την κριτική τους ιδιαίτερα σε δυο άρθρα, και συγκεκριμένα στο 15 και το 69.

Στο άρθρο 15 ορίζεται ότι «άλλες εγχώριες και ξένες αρχές δεν μπορούν να παρεμβαίνουν σε θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας της Ειδικής Αναπτυξιακής Ζώνης (RED)» ενώ το άρθρο 69 ότι «η κυβέρνηση του RED µπορεί να εφαρµόσει ελέγχους µετανάστευσης για την είσοδο, την παραµονή και την αναχώρηση των ατόµων που προέρχονται από άλλα κράτη εκτός της Ειδικής Αναπτυξιακής Ζώνης».

Ο επιχειρηµατίας-σωτήρας

Ο εµπνευστής του σχεδίου και εκτελεστικός διευθυντής του γκρουπ MKG Michael Strong είναι µια αµφιλεγόµενη προσωπικότητα που αυτοπροσδιορίζεται µε το µότο «ευτυχία και ευηµερία για όλους».

Ο ίδιος αρέσκεται να εµφανίζεται ως ο γκουρού που έχει απαντήσεις για όλα τα δεινά του κόσµου αλλά οι απαντήσεις αρχίζουν και τελειώνουν µε την υιοθέτηση επιχειρηµατικών πρακτικών σε όλους τους τοµείς, από την παιδεία και την υγεία µέχρι ακόµα και τη δηµιουργία ιδιωτικών πόλεων, όπως είναι το σχέδιο στην Ονδούρα.

Γνωστός από το βιβλίο του «Γίνε η λύση», ο Michael Strong εµφανίζεται ως ένας extra large νεοφιλελεύθερος καπιταλιστής, ο οποίος πρεσβεύει ότι η επιχειρηµατική πρακτική και οι αρχές του ενσυνείδητου καπιταλισµού, όπως ο ίδιος χαρακτηρίζει τη φιλοσοφία του, είναι η µοναδική λύση για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο κόσµος! Ο Michael Strong, στην προσπάθειά του να δηµιουργήσει τις πρώτες ιδιωτικές πόλεις, έχει ισχυρούς υποστηρικτές, τουλάχιστον σε ιδεολογικό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή ∆ιαφάνειας, η οποία ορίστηκε από τον πρόεδρο της Ονδούρας Πορφίριο Λόµπο Σόσα, αποτελείται από τους:

♦ George Akerlof, νομπελίστα, καθηγητή Οικονοµικών στο Μπέρκλεϊ και πρώην στέλεχος του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου,

♦ Harry Strachan, οµότιµο διευθυντή της Bain & Co, από τις κορυφαίες στον κόσµο εταιρείες συµβούλων επιχειρήσεων και στέλεχος του επενδυτικού fund Mesoamerica Partners and Foundation, που δραστηριοποιείται στην Κόστα Ρίκα και αποτελεί «αδερφή» εταιρεία της Bain & Co,

♦ Ong Boon Hwee, πρώην γενικό διευθυντή Λειτουργικής Στήριξης της ηλεκτρικής εταιρείας της Σινγκαπούρης,

♦ Nancy Birdsall, πρόεδρο και συνιδρύτρια του Κέντρου για την Παγκόσµια Ανάπτυξη, πρώην εκτελεστική αντιπρόεδρο της Inter-American Development Bank, και

♦ Paul Romer, καθηγητή Οικονοµικών στο New York University School of Business Stern.