Μετά τον ψυχρό πόλεμο

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

                                      «Κάθε Κοινωνική Σύγκρουση είναι πεδίο μάχης για τρεις αντίπαλες δυνάμεις, το Κατεστημένο, την Αντιπολίτευση, που αποζητά την ανατροπή της ισχύουσας Τάξης και την αντικατάστασή της με μια δική της καθώς και μια τάση προς αύξηση της Κοινωνικής Εντροπίας, την οποία γεννά κάθε Κοινωνική Σύγκρουση και η οποία, στο πλαίσιο αυτό, είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή ως η δύναμη του Χάους». 

Γκρέγκορ Μάρκοβιτς

                     

Οι έννοιες της εντροπίας, της πιθανότητας, της πληροφορίας, του χάους έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στις θετικές επιστήμες του 20ού αιώνα, διευρύνοντας  ποιοτικά την αντίληψή μας για τον κόσμο πέραν της κλασικής αιτιοκρατίας. Αναπόφευκτα όμως επηρέασαν στη συνέχεια και τις αντιλήψεις μας, αρχικά των διανooυμένων της αμφισβήτησης, αργότερα των ολιγαρχικών κέντρων, για την πολιτική, τον πόλεμο και την κοινωνία.

Η προβληματική του χάους εισάγεται ήδη, από τη δεκαετία του 1960,  στη σύγχρονη πολιτική αντίληψη με το καταπληκτικό μυθιστόρημα του Νόρμαν Σπίνραντ «Οι Πράκτορες του Χάους». Μια κρυμμένη ομάδα υψηλότατου πνευματικού επιπέδου αποσταθεροποιεί την εξουσία μιας αυτοκρατορίας πολύ αποτελεσματικότερα από τις ηρωϊκές πλην απομονωμένες και αποδεκατισμένες επαναστατικές δυνάμεις, εκπέμποντας δόσεις χάους.

Μπορεί να βρει κανείς ίσως αναλογίες με τον τρόπο που αφανή κέντρα τύπου Σόρος ή βαθέος αμερικανικού κράτους κατάφεραν να μετατρέψουν την ίδια την ηγεσία του ΚΚΣΕ σε «έξυπνο πύραυλο», ικανό να καταστρέψει το ίδιο της το σύστημα, θέτοντάς το σε ταλάντωση στην «ιδιοσυχνότητά» του (η ιδιοσυχνότητα είναι εκείνη η συχνότητα στην οποία το πλάτος ταλάντωσης γίνεται άπειρο και η δομή καταρρέει – για να την αποφύγει, το πεζικό λέει στους στρατιώτες να περνάνε τις γέφυρες με ελεύθερο βάδην). ‘Ισως, αντίστοιχα σχέδια υπάρχουν και σήμερα για την εκ των έσω ανατίναξη της ΕΕ.

‘Ηδη, από τη δεκαετία του 1990, το αμερικανικό Πεντάγωνο επιτρέπει τη δημοσίευση ορισμένων εργασιών του για το χάος στις στρατιωτικές υποθέσεις. Το 2002, ένας από τους πιο ενδιαφέροντες Γάλλους αναλυτές και στοχαστές, ο Alain Joxe δημοσιεύει το βιβλίο του «L’ Empire du Chaos» («Η Αυτοκρατορία του Χάους») στις εκδόσεις Decouverte. Το ερώτημα που επιχειρεί να απαντήσει είναι η φύση του αυτοκρατορικού καθεστώτος που επικρατεί μετά τη νίκη των ΗΠΑ και του καπιταλιστικού κόσμου επί της ΕΣΣΔ και πως μπορούν να απαντήσουν οι Δημοκρατίες (Republiques) στην αμερικανική κυριαρχία. Είναι βιβλίο πολύ πλούσιο σε σκέψεις και πληροφορίες, έστω κι αν σε ορισμένα σημεία γίνεται στρυφνό ή μη επαρκώς τεκμηριωμένο, και προσπαθεί να αντλήσει από τη σκέψη στοχαστών από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Μισέλ Φουκώ, για να απαντήσει στο πρόβλημα που θέτει. Στέκεται όμως ιδιαίτερα και αντλεί από τη σκέψη του Χομπς, του Μακιαβέλι, του Κλαούζεβιτς, του Ρουσώ.  

Η τάξη της αταξίας

Η «τάξη» του Ψυχρού Πολέμου ήταν, από πολλές απόψεις, μια τάξη απαράδεκτη κι εμείς οι ‘Έλληνες το ζήσαμε στο πετσί μας αυτό, με τις αναρίθμητες, βάρβαρες επεμβάσεις των ΗΠΑ κατά Ελλάδας και Κύπρου μετά το 1947. Αλλά σήμερα, καθώς μετατρεπόμαστε σε καταστρεφόμενη αποικία, ζούμε επίσης στο πετσί μας τις συνέπειες μιας καθαρά χαοτικής «νέας κατάστασης πραγμάτων», καθώς η Ευρώπη μπαίνει από την Ελλάδα σε μια εποχή «νεομεσαίωνα», όπως τον ονομάζει ο Joxe, που προσθέτει ότι η «σύγχρονη “παγκοσμιοποίηση” μας ξαναβυθίζει, από ορισμένες πλευρές, σε ένα χάος προγενέστερο του Hobbes(σ.σ. του τέλους του Μεσαίωνα), μια κατάσταση του κόσμου του οποίου έχουμε απωλέσει την ανάμνηση και τα κλειδιά». Το δικαίωμα του πιο δυνατού υπήρξε πάντα, αλλά η καινούρια αυτοκρατορία του Χάους χαρακτηρίζεται από το «μη δικαίωμα του αδύνατου», γράφει ο Joxe, για τον οποίο το κέντρο, το ηγετικό υποκείμενο της νέας Αυτοκρατορίας, δεν είναι άλλο από το Χρήμα.

Το δικαίωμα στην εξουσία νομιμοποιούνταν για τον Χόμπς από τη δυνατότητα της εξουσίας να προστατεύσει. Σήμερα, η διάλυση των κοινωνικών συμβολαίων καταργεί και την προστασία των εξουσιαζόμενων, μετατρέποντας την Τάξη της Αυτοκρατορίας σε Τάξη της Αταξίας.

Οδυνηρά επιβεβαιωμένη προφητεία ακούγονται τώρα από τους ‘Ελληνες τα λόγια μιας προκήρυξης που μοιράστηκε σε μια συζήτηση στη Γαλλία το 1998 και αναπαράγει ο Joxe στο βιβλίο του:

«Η παγκόσμια οικονομία απαλλάσσει σήμερα τα κράτη από την παληά κοινωνική και πολιτική εξουσία. Για να κρύψουν την παρακμή τους από τους λαούς, οι κυβερνήσεις σείουν ακόμα τις εθνικές σημαίες τους, τη στιγμή που το χρηματοπιστωτικό σύστημα τις αφήνει με μια σπασμένη φούσκα ή με μια πιστωτική γραμμή που τις στραγγαλίζει».

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, οιG7, o ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Νταβός, η GATT, τεχνικά όργανα ή ολιγαρχικές λέσχες χωρίς κανενός είδους νομιμοποιημένο πολιτικό δικαίωμα πιέζουν ώστε συμφωνίες και Συντάγματα να αποδεχθούν παντού «τεχνικές νόρμες» που οδηγούν στον αποκεφαλισμό της πολιτικής.

Η Ελλάδα έχει σήμερα το θλιβερό προνόμιο να είναι στην πρωτοπορία εισαγωγής του νέου ολοκληρωτισμού, συστήματος χειρότερου από πολλές απόψεις από τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, με τις Δανειακές που υπογράφει και τις «εργαλειοθήκες» του ΟΟΣΑ που εφαρμόζει. ‘Όπως και η Κύπρος με το καθαρά ολοκληρωτικό σχέδιο Ανάν, που μετέτρεπε επισήμως την πλειοψηφία σε μειοψηφία στα όργανα λήψης αποφάσεων του κράτους! Ανάλογες είναι οι ρυθμίσεις που ετοιμάζεται να παρουσιάσει ο Νίκος Αναστασιάδης στους δυστυχείς υπηκόους του, πιθανώς μια από τις τελευταίες γενηές Ελλήνων που θα κατοικήσουν στο νησί της Αφροδίτης.

‘Εθνη-Κράτη, Ευρώπη, Αυτοκρατορία

Επαρκεί όμως το πλαίσιο του κράτους-έθνους για να αντισταθεί κανείς στην Αυτοκρατορία; ‘Όχι είναι η απάντηση του Joxe, ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή απάντηση στις «αγορές», στην «Αυτοκρατορία του Χάους» που εκδηλώνεται με οικονομικούς πολέμους στην Ευρώπη, με στρατιωτικές καταστροφές στη Μέση Ανατολή. Χρειάζεται μια απάντηση σε ηπειρωτική τουλάχιστο κλίμακα. Μια τέτοια απάντηση, όπως δείχνει όλη η ιστορική εμπειρία του 20ού αιώνα, δεν μπορεί να τη δώσει η άκρα δεξιά, περιορισμένη ιδεολογικά στο πλαίσιο του έθνους της, συνδεδεμένη με το μεγάλο κεφάλαιο, αντίθετη στις δημοκρατικές και κοινωνικές παραδόσεις των μεγάλων Επαναστάσεων της Ευρώπης, όπως η Αγγλική, η Γαλλική, η Ελληνική επίσης, επαναστάσεις που ήταν όλες, τόχουμε όμως ξεχάσει, και βαθιά αντιολιγαρχικές.

Μια τέτοια απάντηση δεν μπορεί να τη δώσει επίσης και η αξιοθρήνητη «γιαλαντζί», γραφειοκρατική «αριστερά της καρέκλας», όσο ριζοσπαστισμό και σοσιαλισμό αποδίδει η ίδια στον εαυτό της για να κοροϊδέψει καλύτερα τους ψηφοφόρους και τους ίδιους τους οπαδούς της. Μόνο ένα καινούριο κριτικό υποκείμενο εμφανιζόμενο στην Ευρώπη, θα μπορούσε να ξεκινήσει αυτόν τον αγώνα. Προς το παρόν παραμένουμε σε ιστορικό αδιέξοδο, ικανό να παράγει μόνο τέρατα: είτε την μετατροπή της ΕΕ σε ολοκληρωτική υποδομή της Αυτοκρατορίας του Χρήματος, είτε τη διάλυσή της σε σειρά αντιμαχόμενων κρατιδίων, στο έλεος των «Αγορών» και των ΗΠΑ.

Πίσω στον Ροβεσπιέρο και τη Σεισάχθεια

Για να απαντήσει σε μια Αυτοκρατορία που θέλει να κάνει όλη την ανθρωπότητα ιδιοκτησία της, ο Joxeξαναγυρνάει στο έτος Ι της Μεγάλης Επανάστασης, στο Σύνταγμα – «μαργαριτάρι» που γέννησε η καταιγίδα του 1793. Τη χειρότερη στιγμή για την Επανάσταση, όταν οι στρατοί των μοναρχικών εισβάλλουν στη Γαλλία, ο Ροβεσπιέρος κάνει μια σειρά προτάσεων που διαμορφώνουν το ουσιαστικό corpus των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για τον «Αδιάφθορο», τα θεμελιωδέστερα δικαιώματα του ανθρώπου είναι το δικαίωμα να μπορεί να συντηρήσει την ύπαρξή του και η ελευθερία του. Αυτό που αργότερα θα διεκδικήσει ο σοσιαλισμός, είναι ήδη για τον ηγέτη των Ιακωβίνων  αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Η περιουσία δεν είναι παρά «το δικαίωμα κάθε πολίτη να απολαμβάνει και να διαθέτει εκείνο το τμήμα αγαθών που του εγγυάται ο νόμος» και το δικαίωμα στην ιδιοκτησία περιορίζεται  «όπως και όλα τα άλλα, από την υποχρέωση σεβασμού των δικαιωμάτων (και όχι μόνο της περιουσίας) των άλλων». Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι δευτερογενές και όχι πρωτογενές, όπως το δικαίωμα στη δυνατότητα επιβίωσης και την ελευθερία. «Η κοινωνία υποχρεούται να εξασφαλίζει τα μέσα ύπαρξης σε όσους δεν έχουν τα μέσα εργασίας».

Ο Joxe αναφαίρεται επίσης δια μακρών στο αίτημα ακύρωσης των χρεών των φτωχών, υπογραμμίζοντας τον κεντρικό ρόλο αυτής της έννοιας στην αρχαία ελληνική κουλτούρα, αλλά επίσης την ύπαρξή της και στους Εβραίους (ιωβηλαίο έτος) και στους Ρωμαίους, αφότου διώχνουν τον Ετρούσκο βασιληά τους και γίνονται ουσιαστικά «ελληνική» πόλη. Μας ξαναθυμίζει με την ευκαιρία αυτή την ανάγκη να οργανώσουμε ένα μεγάλο πανευρωπαϊκό κίνημα για την διαγραφή των ελληνικών χρεών, ανάγκη που έχουν, κατά τρόπο ανεξήγητο και εγκληματικό, τραγικά αμελήσει, οι δυνάμεις που διεκδικούν την εξουσία, υποτίθεται για να μας απαλλάξουν από τα μνημόνια, αλλά δεν κάνουν σχεδόν τίποτα για να προετοιμαστούν για τέτοιο έργο.

Κonstantakopoulos.blogspotcom

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα,τον Μάιο 2014