ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ.

Του Θέμη Δημητρακόπουλου

Η Παγκοσμιοποίηση των αγορών, η πλανητική οικονομία, προϋποθέτει και εν τέλει επιβάλλει μια ολιστική και απροκατάληπτη προσέγγιση στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Με ορίζοντα μέγιστου χρονικού βάθους και προβλέψεις για τις μελλοντικές ανακατατάξεις, αναστατώσεις και ενδεχόμενες εκπλήξεις στο ενεργειακό παίγνιο.

Η Κλιματική Αλλαγή είναι ήδη παρούσα, δεν πρόκειται για μια δαιμονοποίηση της ανάπτυξης εκ μέρους κάποιων γραφικών οικολογούντων, αλλά για μια επιστημονικά διαπιστωμένη και μετρήσιμη παράμετρο. 

Η μόλυνση των υδάτινων πόρων εξαιτίας της ανθρωπογενούς δραστηριότητας, η απειλούμενη σπάνις πόσιμου νερού με ό,τι συνεπάγεται –ανθρωπιστική καταστροφή μεγάλης κλίμακας, κύμα οικολογικών μεταναστών, γεωπολιτικές ανακατατάξεις– είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα που άπτεται του γενικότερου και ειδικότερου ενεργειακού σχεδιασμού.

Συνεπώς, η βιώσιμη χρήση της Ενέργειας σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα και εξοικονόμηση στη χρήση της, τις καθαρές μεταφορές, τα εναλλακτικά καύσιμα και βέβαια τις ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές, είναι σήμερα περισσότερο από επιτακτική: είναι ζήτημα κυριολεκτικά ζωής και θανάτου για τις κοινωνίες, για την ανθρωπότητα στο σύνολό της. 

Επίσης είναι προφανής η άμεση συνάρτηση του ενεργειακού μοντέλου που θα επιλεγεί με το καινούργιο παραγωγικό/καταναλωτικό μοντέλο που απαιτείται άμεσα για τη διασφάλιση της αναγκαίας πλανητικής ισορροπίας –  εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την ευημερία και τη μακροημέρευση της παγκόσμιας κοινωνίας.

Οι όποιες αποφάσεις, επιλογές και συμβιβασμοί προκριθούν σήμερα από τις κατά τόπους αρμόδιες κυβερνητικές αρχές –ερήμην, λιγότερο ή περισσότερο, των κοινωνιών και ακόμη χειρότερα των μελλοντικών γενεών–  θα έχουν καταλυτικό αποτέλεσμα στο αύριο του πλανήτη.

ΦΩΤΟ : Όταν η Βενετία πλημμυρίζει...

Η υποστήριξη και, συνεπώς, η χρηματοδότηση, των μελλοντικών ενεργειακών προγραμμάτων, οφείλει να λαμβάνει υπόψη της ως βασικό κριτήριο τη βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, όχι προσχηματικά και ευκαιριακά –όχι λοιπόν πολιτικάντικα και συντηρητικά– αλλά ως όρο και ταυτόχρονα ως στόχο της επιδιωκόμενης ανάπτυξης μιας δημοκρατικής κοινωνίας με προοδευτικό όραμα.

Για την Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα, απαιτείται επειγόντως μια ενεργειακή πολιτική που να υποστηρίζει τον οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής.

 Πράγμα που σημαίνει ενέργεια που παράγεται και χρησιμοποιείται αποκεντρωμένα, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χωροταξική διασπορά, αναιρώντας το μοντέλο της ολοένα και μεγαλύτερης συγκέντρωσης που προϋποθέτει μεταφορά ενέργειας από μακρινές αποστάσεις (π.χ. στην περίπτωση του ΤΑP, κάποιες χιλιάδες χιλιόμετρα). Σημαίνει επίσης πολλές και μικρές ΑΠΕ και όχι διαρκή αναζήτηση νέων κοιτασμάτων, με στόχο την αύξηση της συνολικής παραγωγής.

Σημαίνει τελικά άλλη σχέση με το περιβάλλον και, βέβαια, απόρριψη των μεθόδων fast track που σχεδόν πάντα καταλήγουν σε μη αναστρέψιμη ζημία σε βάρος των τοπικών οικοσυστημάτων.  

Επίσης, ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις διεθνείς εξελίξεις και να προβλέπει τις πιθανές δυσμενείς ανατροπές, ακόμη και βραχυπρόθεσμα.

Για παράδειγμα, η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου ΤΑP, που προβλήθηκε και πανηγυρίστηκε τόσο υπερβολικά και ασύμμετρα, σίγουρα δεν αποτελεί πανάκεια για το ενεργειακό ζήτημα της χώρας, ούτε πρόκειται να αλλάξει δραματικά προς το καλύτερο τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής:

Η κατασκευή του αγωγού θα ξεκινήσει το 2014 και θα ολοκληρωθεί το 2019. Και μες σε αυτή την κρίσιμη πενταετία, είναι πολλά αυτά που μπορεί ν’ αλλάξουν στην  παγκόσμια ενεργειακή σκηνή ώστε οι υπολογισμοί του σήμερα να πέσουν έξω, με απρόβλεπτες όσο και δυσμενείς συνέπειες.

Για παράδειγμα, το 2016 αναμένεται να ξεκινήσουν οι εξαγωγές αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου. Σήμερα η παρουσία του σχιστολιθικού αερίου στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών έχει ρίξει την τιμή του φυσικού αερίου στα 3,5 δολάρια ανά ΒΤU, τη στιγμή που στην Ευρώπη η αντίστοιχη τιμή είναι τριπλάσια και στην Ελλάδα ακόμη υψηλότερη.

Επιπλέον, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Πολωνία έχουν αναθέσει την εκμετάλλευση σχιστολιθικού αερίου σε μεγάλες πολυεθνικές και προς το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας η προσφορά αερίου για τις ανάγκες της Ευρώπης πιθανόν να είναι τέτοια που θα καθιστά ασύμφορο το υψηλότερου κόστους εξόρυξης αζέρικο αέριο.
Το παραπάνω παράδειγμα είναι ένα μόνον από τα πολλά που αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα και τη μεταβλητότητα του ενεργειακού ζητήματος. Οι οικονομικές και γεωπολιτικές παράμετροι υπόκεινται σε συνεχείς πιέσεις και αναδιατάξεις· συνεπώς, και για να μην βρεθεί η χώρα προ δυσοίωνων απροόπτων, επιβάλλεται η χάραξη ενός εθνικού ενεργειακού προγράμματος με κριτήρια μιας άλλης λογικής που υπαγορεύει προφανώς και άλλες προτεραιότητες:

Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανασχεδιασμού του κλάδου που να συνδέει την παραγωγή, μεταφορά και διανομή της ενέργειας με τις βασικές κοινωνικές και παραγωγικές προτεραιότητες, με πρόβλεψη στήριξης για τους οικονομικά ασθενέστερους και εκείνα τα κοινωνικά στρώματα που έχουν πληγεί βαρύτατα από την εφαρμογή των μνημονιακών προαπαιτούμενων. 

Ένα ενεργειακό πρόγραμμα που θα εξασφαλίζει τους στρατηγικούς στόχους της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας (αφ’ ενός με εξοικονόμηση και αφ’ ετέρου με αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας) και βέβαια θα εγγυάται τη σταδιακή και το δυνατόν συντομότερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. 

Τελικά, ο βασικός πόρος ενέργειας στον πλανήτη είναι ο ίδιος ο Homo sapiens, και πιο συγκεκριμένα η σκέψη του που τον καθορίζει ως κυρίαρχο είδος και αδιαφιλονίκητο εποικιστή του οικοσυστήματος Γη. Σε αυτή τη διαδρομή, την εσαεί γνωστική και ζωτική περιπέτεια, ο άνθρωπος δεν πρέπει να λησμονεί ούτε στιγμή ότι δεν είναι ιδιοκτήτης του πλανήτη αλλά φιλοξενούμενος, προσωρινός οικιστής, σ’ ένα ιδιότυπο timesharing με αντισυμβαλλόμενους την όλη Φύση και βέβαια την απέραντη, όσο και απειλούμενη, βιοποικιλότητα.

Όσο λιγότερη και λιγότερο επιζήμια για το περιβάλλον –φυσικό και ανθρωπογενές– η ενέργεια που χρειάζεται να αντλεί για να επικυρώνει την παρουσία του, το αποτύπωμά του, τόσο το καλύτερο για τον ίδιο και τους επιγόνους του όσο και για τη φύση και την απειλούμενη βιοποικιλότητά της.  

Η προστασία και η βιωσιμότητα του περιβάλλοντος από μια μονοδιάστατη και κοντόφθαλμη ενεργειακή πολιτική είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στα χέρια μόνον των πολιτικών.

Αφορά την κοινωνία συνολικά, και τις τοπικές κοινωνίες ειδικότερα, τις παρούσες και τις μέλλουσες γενιές, την επιβίωση του πλανήτη και της ίδιας της ανθρωπότητας.

Γιατί, στο τέλος της γραφής, ρεαλισμός, πολιτικός και οικονομικός, δεν σημαίνει την άκριτη και άνευ αντιστάσεων αποδοχή σχεδίων και προγραμμάτων με βάση την ποσοτική και μόνο αποτίμησή τους, όσο επανεκτίμηση των ποιοτικών παραμέτρων των ενεργειακών πολιτικών, σε βάθος χρόνου και με όρους κοινωνίας.

Ποιότητα ζωής, δηλαδή, με ποιοτική και βιώσιμη ενέργεια.