Aβίωτη βιωσιμότητα

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΧΙΖΑ

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 8.1.16

O Zαν Πωλ Σαρτρ υποστηρίζει ότι «κόλαση είναι οι άλλοι», κι αυτό ταιριάζει στα λεωφορεία σε ώρες συνωστισμού, όμως η λογοτέχνης Ηρώ Νικοπούλου μιλάει – για τον ίδιο χώρο και για την ίδια περίσταση – για ένα υποχθόνια ερωτικό στριμωχτσίδι…

Η βουλευτίνα της Ν.Δ. Νίκη Κεραμέως κλίνει προς την πρώτη αντίληψη, σε ερώτηση που απευθύνει στον Υπουργό Σπίρτζη για τα χάλια των λεωφορείων και των τρόλεϊ της Αθήνας. Όμως έχω την εντύπωση ότι μάλλον παραγνωρίζει την κατάσταση στο μετρό, όπου η χαμηλή συχνότητα διέλευσης συρμών δημιουργεί συνθήκες οιονεί σαρδελοποίησης: Όπως εκείνες της Ιαπωνίας, όπου ειδικοί υπάλληλοι έσπρωχναν τους επιβάτες στα βαγόνια για να αξιοποιήσουν κάθε σπιθαμή ελεύθερου χώρου!

Η κρίση βέβαια μειώνει τη ζήτηση κυκλοφοριακού έργου, κι ακόμη περιορίζει τη χρήση του ιδιωτικού μεταφορικού μέσου στις πόλεις. Η ευκαιρία για μια πρόβα «οικολογικής κινητικότητας» στον αστικό ιστό είναι μεγάλη, αλλά «πάει αδιάβαστη» ή «χάνει την παράσταση» λόγω συρρίκνωσης ακόμη και των μέσων μαζικής μεταφοράς…

Το μόνο που μένει σταθερό σε αυτή τη κατάσταση είναι η επανάληψη του επιθέτου βιώσιμος-η-ο προ παντός ουσιαστικού χρήζοντος σπουδαιότητας ή σπουδαιοφάνειας. Λόγου χάρη, το να πεις «δύσκολα εξυπηρετούμενο χρέος» φαίνεται μάλλον ντεμοντέ έναντι του «μη βιώσιμου χρέους», το να πεις «υγιής κινητικότητα» αντί «βιώσιμη κινητικότητα» φαίνεται «μούχλα» μέσα στην αγορά πολιτικών ιδεών.

Θυμάμαι τον σκηνοθέτη Γιώργο Καρυπίδη στο Ecofilms της Ρόδου, όπου μιλούσε για το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής κινηματογραφίας, που ήταν η ανάγκη «φθηνών» ταινιών –δηλαδή όχι ευτελών αλλά μικρού κόστους- με την κατάλληλη διαχείριση σεναρίων και σκηνικών… Με ανάλογο σκεπτικό, στις σημερινές συνθήκες θα ήταν δυνατή μια φτηνή αλλά καθόλου ευτελής πολεοδομική διαχείριση, με αφετηρία ρυθμίσεις στον τομέα της κυκλοφορίας και στη συνέχεια ένα σύνολο αναπλάσεων και αναχωροθετήσεων: Με ρυθμίσεις «ολιστικές», που κάνουν τον πεζό πολίτη «πρωτόνιο» του κυκλοφοριακού συστήματος. Και που βάζουν χέρι στους μόνιμους θύλακες κακόγουστης παραβατικότητας σε περιοχές στρατηγικής σημασίας για την πόλη όπως η Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κυρίως από δικυκλιστές λεβεντομ@λ@κες...

Μια χώρα όπως η παρούσα, στον βαθμό που δεν θα είχε τα κότσια να αποτάξει ευθέως τον μνημονιακό σατανά, θα μπορούσε τουλάχιστον να προβεί σε παθητικές προσαρμογές και να διασφαλίσει καλύτερη ποιότητα ζωής στους πολίτες. Με την επιφύλαξη βέβαια ότι ο πολεοδομικός στοχασμός δεν είναι σκέψεις εν κενώ πρακτικής και πειραματισμών: Λόγου χάρη, το να είσαι σκηνίτης στις πεδιάδες της Μογγολίας(!) δεν σου αφήνει περιθώρια σκέψεων για την μεταμοντέρνα πολεοδομία… Ούτε υπάρχουν περιθώρια πρωτοτυπίας σε ζητήματα κτιριακής ασφάλειας – θα πω με αφορμή την πυρκαγιά κτιρίου 63 ορόφων στο Ντουμπάϊ- όταν απουσιάζουν τα «μεγάλα» ύψη στον ελληνικό χώρο.

Στην περίοδο της δικτατορίας, η ύφεση του κοινωνικού στοχασμού εν όψει της ύψιστης ανάγκης για αποκατάσταση της Δημοκρατίας, είχε κάνει πολλούς να ανατρέχουν στο Πανελλήνιο Συνέδριο Αρχιτεκτόνων του 1966. Σήμερα η παραπομπή στα προ μνημονίων ιδεολογικά «προϊόντα» γίνεται επίσης απαραίτητη, αν μη τι άλλο για την αποτροπή φαινομένων νοσταλγίας της πιστωτικής μπελ επόκ που ζήσαμε…

Ανατρέχω σε μια ομιλία του Μιχάλη Παπαγιαννάκη σε εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ (2006): Εκεί αναφέρεται σε κάτι που πολλοί ονομάζουν «ταξικές διαφοροποιήσεις μέσα στον αστικό ιστό», με χαρακτηριστικές τις ζώνες των πλουσίων, των ιδιωτικών πόλεων-εντός-πόλεων, των «μονοηλικιακών πόλεων», των πόλεων με ουρανοξύστες. Και πλάϊ σε όλα αυτά αφήνει έδαφος για έναν ευρωστραφή προσανατολισμό, με τις πόλεις να δικτυώνονται με άλλες πόλεις και να παρακάμπτουν τις «συνήθεις» εθνικές οδεύσεις προς την υποτιθέμενη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Απέναντι στις συγκεκριμένες διαδρομές μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί, μόνο που εδώ υπάρχει πραγματικά θέμα γείωσης: Ο Παπαγιαννάκης συνηγορεί με την διαδικτυακή ευρω-πολεοδομία του Μανουέλ Καστέλς, όμως παραγνωρίζει την πραγματικότητα της κυριαρχίας κάποιων σε κάποιους. Δηλαδή αυτήν που τώρα, μετά 10 έτη, ξέρουμε πολύ καλά…