Ἄρ­θουρ Σο­πεν­χά­ουερ (Arthur Schopenhauer): Ὁ σκαν­τζό­χοι­ρος

 

planodion on 21 Δεκεμβρίου 2025 Ἄρ­θουρ Σο­πεν­χά­ουερ (Arthur Schopenhauer) Ὁ σκαν­τζό­χοι­ρος (Stachelschwein) ΙΑ ΚΡΥΑ ΝΥΧΤΑ τοῦ χει­μώ­να κά­ποιοι σκαν­τζό­χοι­ροι μα­ζε­μέ­νοι στρι­μώ­χτη­καν κον­τὰ-κον­τά, νὰ πά­ρουν ὁ ἕνας τοῦ ἀλ­λου­νοῦ τὴ ζε­στα­σιά, γιὰ νὰ προ­στα­τευ­θοῦν ἀπὸ τὸ κρύο. Μὰ ἀν­τὶ γι᾽ αὐ­τό, νοιῶ­θαν ἐπά­νω τους τ᾽ ἀγ­κά­θια ὁ ἕνας τοῦ ἄλ­λου· ἔτσι τρα­βιό­ταν ὁ κα­θέ­νας μα­κριά. Κά­θε ποὺ ἡ ἀνάγ­κη τους νὰ ζε­στα­θοῦν τοὺς ἔφερ­νε κον­τά, ἐπα­να­λαμ­βα­νό­ταν τὸ κα­κό· τέ­λος, τρα­βών­τας πέ­ρα- δῶ­θε ἀπὸ τὸν ἕνα στὸν ἄλ­λο παι­δε­μό, βρή­κα­νε μιὰ σω­στὴ ἀπό­στα­ση, γιὰ νὰ μπο­ροῦν ν᾽ ἀν­τι­με­τω­πί­σουν τὴν κα­τά­στα­ση. – Ἔτσι, ἡ ἀνάγ­κη γιὰ κοι­νω­νι­κὴ ζωή, ξε­πη­δών­τας ἀπὸ τὸ ὑπαρ­ξια­κὸ κε­νὸ καὶ τὴ μο­νο­το­νία τοῦ ἐσω­τε­ρι­κοῦ κό­σμου, φέρ­νει τοὺς ἀν­θρώ­πους κον­τά· ἀλ­λὰ οἱ πολ­λὲς δυ­σά­ρε­στες ἰδιό­τη­τες καὶ τὰ ἀφό­ρη­τα λά­θη τοὺς διώ­χνουν τὸν ἕνα μα­κριὰ ἀπὸ τὸν ἄλ­λο. Ἡ σχε­τι­κή, δια­κρι­τι­κὴ ἀπο­μά­κρυν­ση ποὺ ἀνα­κά­λυ­ψαν, μὲ τὴν ὁποία μπο­ρεῖ νὰ ὑπάρ­ξει μιὰ συ­νά­φεια, εἶ­ναι ἡ εὐ­γέ­νεια καὶ ἡ κα­λὴ συμ­πε­ρι­φο­ρά, τὸ ἦθος. Σὲ κεῖ­νον ποὺ δὲν κρα­τᾶ αὐ­τὴ τὴν ἀπό­στα­ση, στὴν Ἀγ­γλία λέ­νε: «keep your distance». Σύμ­φω­να μὲ τὴν ἴδια λο­γι­κὴ ἡ ἀνάγ­κη τους νὰ ζε­στα­θοῦν ὁ ἕνας ἀπ᾽ τὸν ἄλ­λο ἱκα­νο­ποιεῖ­ται μὲν ὣς ἕνα βαθ­μό, του­λά­χι­στον ὅμως δὲν νοιώ­θε­ται ἡ βε­λο­νιά, τὸ κέν­τη­μα τῶν ἀγ­κα­θιῶν. – Ὅποιος, ὡστό­σο, δια­θέ­τει πέ­ρα ἀπὸ τὸ μέ­τρο ἰδιαί­τε­ρη, ἐσω­τε­ρι­κὴ ζε­στα­σιά, εἶ­ναι προ­τι­μό­τε­ρο νὰ μέ­νει ἔξω ἀπὸ τὴν κοι­νό­τη­τα, γιὰ νὰ μὴν πα­ρα­πο­νιέ­ται κα­νείς. Πη­γή: Arhur Schopenhauer, Parerga und Paralipomena. Cambridge University Press, New York, 2014. Ἀπό­σπα­σμα 396, 2ος τό­μος, σελ. 524. Με­τά­φρα­ση ἀπὸ τὰ γερ­μα­νι­κά: Συ­με­ὼν Σταμ­που­λοῦ. Γεν­νή­θη­κε τὸ 1954 στὴν Ἀθή­να, ὅπου σπού­δα­σε κλα­σι­κὴ ἀρ­χαιο­λο­γία. Ἀρ­γό­τε­ρα προ­χώ­ρη­σε σὲ σπου­δὲς συγ­κρι­το­λο­γί­ας στὸ πα­νε­πι­στή­μιο τοῦ Τύμ­πιν­γκεν. Ἐκ­πό­νη­σε με­λέ­τες γιὰ τὶς πη­γὲς τῆς πε­ζο­γρα­φί­ας καὶ τὰ θε­α­τρι­κὰ ἔρ­γα τοῦ Γιάν­νη Σκα­ρίμ­πα, τὴν «ἀν­τι­πα­ρά­θε­ση» τοῦ Φρήν­τριχ Χαίλ­ντερ­λιν μὲ τὸ ἔρ­γο τοῦ Σο­φο­κλῆ. Με­τέ­φρα­σε καὶ ἐξέ­δω­σε ἢ δη­μο­σί­ευ­σε σὲ λο­γο­τε­χνι­κὰ ἔν­τυ­πα ἔρ­γα τῶν Ρ.Μ. Ρίλ­κε, Νο­βά­λις, Χαίλ­ντερ­λιν, Πά­ουλ Τσέ­λαν, Νέλ­λυ Ζάκς, Γκότ­φρηντ Μπένν, Γκέρ­χαρντ Φάλ­κνερ, Ντοὺρς Γκρυν­μπάιν, Σά­ρα Κίρς, Πέ­τερ Ἄλ­τεν­μπεργκ, Γκύν­τερ Κοῦ­νερτ, Μπάρ­μπα­ρα Καῖ­λερ κ.ἄ. Βι­βλία του κυ­κλο­φο­ροῦν ἀπὸ τὶς ἐκ­δό­σεις Στιγ­μή, Gutenberg, Ἄγ­κυ­ρα, Κουκ­κί­δα καὶ ΣΩΒ. Ἄρ­θουρ Σο­πεν­χά­ουερ (Arthur Schopenhauer, 1788-1860). Γερ­μα­νὸς φι­λό­σο­φος καὶ πα­νε­πι­στη­μια­κὸς δά­σκα­λος. Ἡ δι­δα­σκα­λία του πε­ριε­λάμ­βα­νε τὰ πε­δία τῆς θε­ω­ρί­ας τῆς γνώ­σης, τῆς με­τα­φυ­σι­κῆς, τῆς αἰ­σθη­τι­κῆς καὶ τῆς ἠθι­κῆς. Εἰ­ση­γη­τὴς τοῦ «ὑπο­κει­με­νι­κοῦ ἰδε­α­λι­σμοῦ» καὶ ση­μαν­τι­κὸς διά­με­σος τῆς με­γά­λης στο­χα­στι­κῆς δια­δρο­μῆς ποὺ ξε­κι­νᾶ ἀπὸ τὸν Πλά­τω­να καὶ μέ­σω τοῦ Κὰντ φθά­νει στὸν Νί­τσε. Θε­ω­ρη­τι­κά, ἡ γραμ­μὴ ὁδη­γεῖ στὸν Τό­μας Μάνν (τῶν ἀρ­χῶν τοῦ 20οῦ αἰ­ώ­να), μὲ ὁμο­λο­γη­μέ­νες τὶς ὀφει­λές του στὴ δια­μόρ­φω­ση τῶν χα­ρα­κτή­ρων τῶν προ­σώ­πων του στὸν Σο­πεν­χά­ουερ καὶ τὸν Νί­τσε. Τὸ νῆ­μα συ­νε­χί­ζουν ὁ Βιττ­γκεν­στάιν, ὁ Φρό­υντ καὶ ἄλ­λοι. Τὸ δί­το­μο ἔρ­γο Πά­ρερ­γα καὶ Πα­ρα­λει­πό­με­να κυ­κλο­φό­ρη­σε τὸ 1851 (ὁ ὅρος πά­ρερ­γα ση­μαί­νει πα­ράλ­λη­λα ἔρ­γα καὶ πα­ραρ­τή­μα­τα). Συλ­λο­γὴ 37 φι­λο­σο­φι­κῶν δο­κι­μί­ων γραμ­μέ­νων σὲ γλώσ­σα ἁπλὴ καὶ ὕφος ἀνε­πι­τή­δευ­το, ἔτσι ὥστε νὰ κα­τα­νο­οῦν­ται εὔ­κο­λα. Τὰ δο­κί­μια τοῦ πρώ­του τό­μου ἀκο­λου­θοῦν κυ­ρί­ως τὶς πα­ρα­δο­σια­κὲς γραμ­μὲς τῶν δι­δα­σκα­λιῶν πε­ρὶ εὐ­δαι­μο­νί­ας καὶ ἠθι­κῆς. Στὸν δεύ­τε­ρο τό­μο ἑρ­μη­νεύ­ε­ται ὁρι­σμέ­νως τὸ θε­ω­ρού­με­νο «ἀπαι­σιό­δο­ξο» magnum opus τοῦ Σο­πεν­χά­ουερ Ὁ κό­σμος ὡς βού­λη­ση καὶ πα­ρά­στα­ση (1819/1844). Οἱ ἀπό­ψεις του γιὰ τὸ ἀδύ­να­τον τῆς πραγ­μά­τω­σης τῶν ἐπι­θυ­μιῶν, οἱ δυ­σοί­ω­νες προ­βλέ­ψεις γιὰ τὸ ἑκά­στο­τε μέλ­λον ἔχουν ὁδη­γή­σει στὴν ἀπο­σπα­σμα­τι­κὴ ἀνά­γνω­ση τοῦ ἔρ­γου του, βο­η­θοῦν­τος τοῦ ἀφο­ρι­στι­κοῦ, ἀπο­φθεγ­μα­τι­κοῦ ὕφους. Ἕνας μᾶλ­λον ὑπο­τι­μη­μέ­νος σή­με­ρα φι­λό­σο­φος τῆς μα­ταιό­τη­τας, ὁ ὁποῖ­ος τό­νι­σε, ὡστό­σο, τὴ δύ­να­μη τῆς βού­λη­σης (Wille), αὐ­τὴν ποὺ ὁ γνη­σιό­τε­ρος μα­θη­τής του, ὁ Νί­τσε, εἶ­δε ὡς Βού­λη­ση γιὰ δύ­να­μη (1887).