ksipnistere 27/07/2025
Του Γιάννη Σχίζα*
Ο Λόρδος Νicholas Stern, καθηγητής στο London School of Economics και σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, έλεγε ότι ένα επεισόδιο παρατεταμένου καύσωνα ισοδυναμεί με τις υλικές απώλειες ενός πολέμου. Ο Robert Sokolow, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Princeton, περιβαλλοντολόγος και θεωρητικός φυσικός, υποστήριζε ότι η σταθεροποίηση του κλίματος και η επαναφορά του στην κατάσταση του «εύκρατου» -όπου «εύ-κρατο» είναι το κλίμα που «καλά κρατεί» και αποκλείει τα ακραία φαινόμενα- απαιτεί την αναδάσωση εκτάσεων 250 έως 400 εκατομμυρίων εκταρίων, περίπου όσο το μισό της Ευρώπης! Αυτά προκαλούσαν ένα διάλογο την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας : Μέχρι που οι αστρονόμοι σε πρόσφατες «αναρτήσεις» τους συμπέραναν ότι ανάλογα φαινόμενα «θερμοκηπίου» επήλθαν και στην Αφροδίτη, που κατέληξε να γίνει μια καυτή και πνιγηρή «κόλαση», παρ’ όλο που έχει πολλές ομοιότητες με τη Γη και κάποτε υπήρξε πιθανώς ο πρώτος κατοικήσιμος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος….
Φτάσαμε λοιπόν εκεί που φτάσαμε, με θερμοκρασίες να προσεγγίζουν τους 47βαθμούς, με την Ικαρία να έχει 44 και με την «σύμμαχο» Τουρκία να αγγίζει και να ξεπερνάει τους 50 βαθμούς – μέσα σε μια κόλαση φωτιάς.
Γιατί το κλίμα υποθάλπει τις πυρκαγιές, και αυτές έχουν ένα ανώτατο σημείο: Όπως έδειξαν τα μεγάλα καταστρεπτικά επεισόδια τύπου Αυστραλίας, Καλιφόρνιας, Πορτογαλίας, Ρωσίας, Ηλείας του 2007, οι πυρκαγιές ξεπέρασαν την «εναρκτήρια ποιότητα» των χωρικά συγκεκριμένων μετώπων φωτιάς για να μετατραπούν σε διάσπαρτες!
Η ζωή συνεχίζεται, με καταστροφή σπιτιών και περιουσιών, με προληπτική προσφυγοποίηση ανθρώπων, με αχρησία των κλιματιστικών -τα οποία, θα πούμε για πολλοστή φορά, έπρεπε να αφαιρούνται και όχι να προστίθενται στο εθνικό εισόδημα! Και θα έλθουμε σε έναν ζωγράφο, τον Κώστα Τσόκλη, που έβλεπε τις πυρκαγιές κάπως σαν τον Νέρωνα -σαν αισθητική κατάσταση!- παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι ένα άθικτο δάσος παρέχει επί μονίμου βάσεως αισθητικά ερεθίσματα και κατά τούτο υπερέχει από ένα δάσος που αναλώνεται από τη φωτιά «εφάπαξ»…
Σύμφωνα με στατιστική εκτίμηση του Ινστιτούτου Δασικών Οικοσυστημάτων, είχαμε μια μέτρια μονοετή ξηρασία κάθε 5 χρόνια, μια ισχυρή μονοετή ξηρασία κάθε 10 χρόνια και μια ισχυρή διετή ξηρασία κάθε 25 χρόνια –. Το σίγουρο είναι ότι ο κύκλος της ξηρασίας-ανομβρίας επαναλαμβάνεται, οπότε οι κοινωνίες έχουν να προνοήσουν μια πολιτική : Που πρέπει να εντείνεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται, η δόμηση παίρνει τα επάνω της, τα αυτοκίνητα και τα εισοδήματα πολλαπλασιάζονται, οι υγειονομικές απαιτήσεις και ο τουρισμός γίνονται κτήμα ενός μεγάλου μέρους της παγκόσμιας κοινότητας.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα είναι κάθε άλλο παρά εφησυχαστική : Όπως την περίοδο 1989-1991, ζούμε μια έντονη ξηρασία, η οποία έκανε πολιτικούς όπως ο Κώστας Λαλιώτης να ερωτοτροπούν με την μεταφορά νερού μέσω τάνκερ ! Εκτός από τη Κρήτη, όπου το φράγμα του Αποσελέμη διατηρεί μόνο ένα μέρος από τα αποθέματά του, πρόβλημα έχουν νησιά όπως η Λέρος και η Σίφνος, που κηρύχθηκαν σε κατάσταση ανάγκης. Άλλα νησιά όπως η Νάξος, η Σέριφος, η Μύκονος και η Σαντορίνη, βρίσκονται πολύ κοντά στα όρια, ενώ η Αττική λόγω υπερτουρισμού βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Η κλοπή των δημοσίων υδατικών πόρων έχει διαπιστωθεί το τελευταίο διάστημα, ενώ στο Αιγαίο οι υπάρχουσες 57 μονάδες αφαλάτωσης αγκομαχούν προκειμένου να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες. Η λύση της χρησιμοποίησης των επεξεργασμένων νερών έχει αποδώσει ως χρηστικούς μόνο το 2% των υδατικών πόρων, παρά το γεγονός ότι η ίδια λύση ξεπερνάει το 90% στην Κύπρο – όπως λέει η Μάχη Κράτσα στο Βήμα της 7.7.24 .Από εμπειρία προσωπική, το 2007 είδα στην Λευκωσία το νερό των ξενοδοχείων να δηλώνεται ως μη πόσιμο, το δε πόσιμο νερό να πωλείται στο δρόμο σε τιμή λογική, κατώτερη αυτής των μπουκαλιών με πλαστικό! Ανάλογα και στην Κύθνο το 2011, όπου το πνεύμα της οικονομίας νερού είχε μετατρέψει μια πηγή σε τροφοδότη πόσιμου νερού – πάλι με λογική τιμή.
Η ανάκτηση του νερού από τα διάφορα συστήματα ανακύκλωσης έχει κάτι από τη λογική του διαστήματος , όπου η ανακύκλωση των πάντων είναι γενικός κανόνας ! Στην Ελλάδα η περίπτωση της Ψυτάλειας των 700.000 περίπου κμ που απορρίπτονταν στην θάλασσα μετά τον δευτεροβάθμιο καθαρισμό έδωσε τροφή στην πολιτική υποσχεσιολογία τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το 2011 επί Υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη είχε τεθεί το ζήτημα της ανάκτησης 14.000 κμ από τα «υγρά» της Ψυτάλειας ημερησίως για αγροτικές χρήσεις στην Αττική, ενώ αναγνωριζόταν η εκκρεμότητα της διαχείρισης των κυρίων όγκων των υγρών αποβλήτων… Επί πλέον , το επιστημονικό προσωπικό της ΕΥΔΑΠ διέβλεπε τη δυνατότητα ανάκτησης μέχρι και 80.000 κμ ημερησίως νερού αρδεύσιμης ποιότητας, γενικά για το πρασίνισμα του λεκανοπεδίου και των νησιωτικών περιοχών.
ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΠΑΝΕΡΧΕΤΑΙ
Στην Ουγγαρία την περίοδο 1990-1991 η λειψυδρία και μάλιστα την χειμωνιάτικη περίοδο(!), είχε προκαλέσει τρομερό πρόβλημα, που επηρέαζε περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης. Το ζήτημα του νερού επανέρχεται στην επιφάνεια, όχι τόσο από την άποψη της άμεσης στενότητας της εποχής 1989-1991, όσο από την άποψη της πιθανής ιδιωτικοποίησής του. Σχετικά με το ζήτημα αυτό, ορισμένα επιχειρήματα κατά της ιδιωτικοποίησης εκπέμπουν ένα είδος «Λεγκαλισμού», θεωρώντας ότι το ζήτημα θα λυθεί άλλοτε με δικαστικές διαδικασίες και άλλοτε με την επίκληση γενικών αρχών Δικαίου και ανθρωπισμού. Το γνωμικό «Το νερό δεν είναι εμπόρευμα» προβιβάζεται σε αξίωμα, όταν είναι απολύτως κατανοητό ότι το νερό όπως το ηλεκτρικό ή η συγκοινωνία ή το οτιδήποτε μπορούν να είναι κοινόχρηστα ή εμπορεύσιμα αγαθά, αναλόγως των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών δύναμης…
Με βάση αυτό το σκεπτικό , δεν είναι άτοπο το να τονίζουμε την ανάγκη μιας νέας ιδεολογίας για το νερό . Υπήρχαν πολλοί που θεωρούσαν την εκβολή των νερών των ποταμών στη θάλασσα ως «καθαρή απώλεια» – γιατί δεν έπαιρναν υπόψη τις περιβαλλοντικές ισορροπίες που στηρίζονταν στη συγκεκριμένη κίνηση του νερού. Άλλοι που θεωρούσαν απολύτως λογική τη διαχείριση των νερών στην Κίνα, όπου γιγαντιαίοι ποταμοί κατέληγαν στη θάλασσα χωρίς νερό, το οποίο είχε ενδιαμέσως παρακρατηθεί για γεωργικές και άλλες χρήσεις. Από την άλλη πλευρά το Παγκόσμιο Ταμείο Φύσης (WWF) έλεγε «Το νερό πρέπει να χάνεται» (!!!), ακριβώς για να δείξει με αυτό τον προκλητικό τρόπο την ανάγκη μιας συνετής διαχείρισης των υδάτινων πόρων των ποταμών …
Το νερό σε μεγάλο βαθμό, που ξεπερνάει συχνά και το 80%, υπηρετεί τις γεωργικές χρήσεις. Στην προκειμένη περίπτωση η κατανόηση της αρχής της υπεύθυνης κατανάλωσης έχει μεγάλη αξία. Η επιλογή του καλαμποκιού , του βάμβακα και του ρυζιού, είναι στη προκειμένη περίπτωση «δολοφονική». Είναι απαίτηση της κοινής λογικής και του σημερινού status των υδάτινων πόρων που καταναλίσκονται στη γεωργία, ειδικά με τη μορφή της τεχνητής βροχής τις μεσημεριανές ώρες ! Φυσικά υπάρχει και η άρδευση στάγδην, που μπορούμε να φυλάξουμε για ακόμη χειρότερες ημέρες..
Η τιμολογιακή πολιτική για το νερό πρέπει να επιβραβεύει χρήσεις και να τιμωρεί άλλες, να ανοίγει το δρόμο για νέες καλλιέργειες. Αντίστοιχα στον αστικό χώρο, μπορεί να εφαρμόζεται η αντιστρόφως ανάλογη τιμολόγηση του νερού – περισσότερη κατανάλωση περισσότερο κόστος εις βάρος του καταναλωτή – έτσι ώστε να περιορίζονται οι «πολυτελείς χρήσεις» (γκαζόν, κήποι κλπ) .
Η οικονομία του νερού αντιμετωπίζει σήμερα δυο μεγάλες προκλήσεις : Από τη μια πλευρά είναι η περιβαλλοντικά καταστρεπτική άντληση με γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη, με αποτέλεσμα την πρόσληψη προβληματικών για τις καλλιέργειες ποιοτήτων νερού. Από την άλλη πλευρά είναι το ζήτημα των αφαλατώσεων σε περιοχές υψηλής σπάνιος του νερού – όπως ο νησιωτικός χώρος. Ο καθηγητής Βατίστας το 2015 είχε υποδείξει σε ειδικό σεμινάριο στην Αίγινα μια μορφή μεταφερόμενων ανεμογεννητριών, μεταξύ των οποίων και η επονομαζόμενη «Υδρία», που μετατρέπουν μεγάλες ποσότητες νερού σε νερό πόσιμο .
Το νερό είναι είδος που μεταφέρεται και προσλαμβάνει αξία ακριβώς χάρη σε αυτή τη δυνατότητα της μεταφοράς του. Αλλά και αυτή η «ιδιότητα» πρέπει να πειθαρχεί στο μέτρο : Πρακτικές ή σχεδιασμοί όπως αυτή της Ισπανίας, όπου προτάθηκε (χωρίς αποτέλεσμα) η μεταφορά των υδάτων του ποταμού Έβρου σε απόσταση 1000 χιλιομέτρων, πρέπει να θεωρούνται ως παράδειγμα προς αποφυγή. Και η μεταφορά των υδάτων του Αχελώου στη Θεσσαλία δημιουργεί επίσης πρόσθετο πρόβλημα, σε μια «εκτροπή» που έχει αποδειχθεί ανεπιτυχής. Γενικά η αναζήτηση νερού δεν μπορεί να γίνεται υπό συνθήκες πανικού και με παραγνώριση των οικολογικών ισορροπιών υπέρ και υπό το έδαφος.
ΟΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΠΙΣΙΝΕΣ
O Lionel Casson στο μνημειώδες έργο του «Το ταξίδι στον αρχαίο κόσμο» αναφέρει ότι τη Ρωμαϊκή εποχή οι πολυτελείς επαύλεις είχαν να επιδείξουν ιχθυοτροφεία όπου εκτρέφονταν σπάνια αλλά φαγώσιμα ψάρια, οι λεγόμενες piscinae. Τελικά οι «πισίνες» έφτασαν στην σημερινή εποχή με ένα διαφορετικό περιεχόμενο, το σημαινόμενο άλλαξε..
Οι υδροηλεκτρικές επεμβάσεις, οι ποταμοί και τα φράγματα πρέπει να πειθαρχούν στην αρχή του μέτρου. Μια ριζοσπαστική πολιτική για το νερό δεν μπορεί να είναι συνέχεια των σεντονιάδων διαφόρων ειδικών, αντίθετα χρήζει σαφήνειας και λιτότητας, η δε άμεση στόχευσή της πρέπει να αναφέρεται στη δυνατότητα του ευρέος κοινού να την προσλάβει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου