ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ , ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

 

 

 

 

 

Του Γιάννη Σχίζα

«Τo Παρίσι είναι ένα θαυμαστό τέρας, ένα καταπληκτικό περίπλεγμα από αισθήσεις, μηχανές και σκέψεις,  η πόλη των 100 χιλιάδων μυθιστορημάτων, η κεφαλή του κόσμου» (Μπαλζάκ)...«Στα χρόνια πριν την  επανάσταση του 1848...Γυναίκες και άνδρες διαφορετικής πνευματικής ευφυϊας δημοσίευαν βιβλία, περιοδικά και έντυπα, έγραφαν ποιήματα, έπαιρναν σε συγκεντρώσεις το λόγο , συζητούσαν αδιάκοπα στα καφενεία, στο δρόμο, σε επίσημα δείπνα. Ζούσαν στον ίδιο τόπο και επηρέαζαν ο ένας τον άλλο...Ο Μπακούνιν είχε αποφασίσει ‘να περάσει το πόδι του πάνω από το Ρήνο για να «σταθεί με μιας στο μέσο καινούριων πραγμάτων , που στη Γερμανία δεν έχουν καν γεννηθεί...»

 

Marcello Musto  «Ο Μαρξ στο Παρίσι: Χειρόγραφα και αποσπάσματα από το 1844»

Περιοδικό ΘΕΣΕΙΣ  τεύχος 102 ,2008

 

Το Παρίσι από τον 19ο αιώνα ήταν η λατρεμένη πόλη των καλλιτεχνών και οι παριζιάνικοί τρόποι κυριαρχούσαν σε όλη την ήπειρο, μέχρι και  στη Ρωσία της εισβολής του Ναπολέοντα. Έχει μια αίγλη διαχρονική, αξεπέραστη, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο εκπροσωπεί τη «Γαλλικότητα». Και σαν τέτοιο είναι αδύνατο στο προβλεπτό μέλλον  να υπονομευθεί από το οποιοδήποτε «σκώμμα» , όσο ευφυές κι αν είναι αυτό.

 

Ποιός θυμάται τη «γαλλική γρίπη» του Άρθουρ Καίσλερ – από το βιβλίο του « Το μηδέν και το άπειρο»  – που σχολίαζε ειρωνικά  την γαλλική κουλτούρα και τον βερμπαλισμό της, την μεγαλοστομία της, τον δακρύβρεκτο λόγο της, τον επιτηδευμένα ευσυγκίνητο χαρακτήρα της; Ποιός θυμάται τα αστεία «γαλλοπρεπή» αγγλικά του Πήτερ Σέλλερς στον επιθεωρητή Κλουζώ;

Υποθέτω πως λίγοι, αλλά νομίζω ότι  είναι κι αυτοί λιγότεροι   από όσους θυμούνται  τη γαλλική απάντηση με τα λόγια του Κοσινύ  στον «Αστερίξ» : «Οι Άγγλοι έπιναν καυτό νερό μέχρι που ανακαλύφθηκε το τσάϊ» …

Κάτι αντίστοιχο με το δικό μας γνωμικό, στο οποίο εύκολα προσφεύγαμε σε κάποιες συγκρίσεις με τους Δυτικούς :  «όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, αυτοί έτρωγαν βελανίδια» …

 

              Λεπτή η απάντηση του Κοσινύ, χαρακτηριστική της   «γαλατικής»  ευγένειας. Θυμάμαι κάποτε  που αγόρασα  στο Παρίσι μια τσάντα από μια Αράβισσα, χωρίς  να μου δώσει απόδειξη ή να μου πει  ευχαριστώ. Σημαίνει αυτό ή δεν σημαίνει πολιτιστικό χάσμα, από τη στιγμή που ο Γάλλος ακόμη και στη γκιλοτίνα λέει στον καταδικασμένο με αποκεφαλισμό :   «βάζετε το κεφάλι σας στη κατάλληλη θέση , si il vout plais” ;  

 

 

       Το Παρίσι είναι πόλη, για πολλούς ξένους το Παρίσι μπορούσε να είναι μια παράλληλη πατρίδα, πάντως  η πόλη γενικά είναι μια μικρή πατρίδα- λέει ο Λε Κορμπυζιέ στη «Χάρτα των Αθηνών» : «Είναι φορέας ενός ήθους, που είναι αξεδιάλυτα δεμένο μαζί της». Το ήθος αυτής της πόλης είναι η ανα-ψυχή,  με τον πιο επιτηδευμένο έως ελαφρολαϊκό-ερωτικό  χαρακτήρα της. Το μότο της πόλης  είναι στα Λατινικά, κατάλοιπο του Quartier Latin, της προιστορίας της με τα  Πανεπιστήμια που είχαν σαν  επίσημη γλώσσα  αυτήν της Καθολικής Εκκλησίας :  "Fluctuat nec mergitur", «χτυπιέται από τα κύματα, αλλά δεν βυθίζεται».

 

AN ΒΑΡΕΘΕΙΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

 

Όταν θέλω να μιλήσω γι αυτή την  πόλη, αναλογίζομαι  τις κουβέντες ενός Άγγλου λόγιου του 18ου αιώνα, του Σάμιουελ Τζόνσον: "Αν έχεις βαρεθεί το Λονδίνο, σημαίνει ότι έχεις βαρεθεί τη ζωή, γιατί το Λονδίνο έχει να σου προσφέρει όσα δίνει η ζωή"... Το Παρίσι έχει να σου προσφέρει πράγματα παραπάνω από αυτά που μπορεί να θέλεις στη ζωή σου. Μια αγαπημένη φίλη μου το έλεγε "Παρισάκι", πιστεύοντας ότι μέσα από αυτή την οικειότητα έκανε πιο έκδηλα τα αισθήματά της...

Η Σορβόνη, το αρχαιότερο πανεπιστήμιο βορείως των Άλπεων, δημιουργήθηκε στις αρχές του 13ου αιώνα – πολύ κοντά στην κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας  από τους Σταυροφόρους το 1204 -  και είναι αυτή που «κόλλησε» τα λατινικά στο Καρτιέ Λατέν, μια σημαντική γειτονιά του Παρισιού. Στην παλιά Σορβόνη είδα για πρώτη φορά τον μεγάλο παλαίμαχο  του οικολογικού κινήματος Πιερ Σαμουέλ, συγγραφέα  του πονήματος «Οικολογία, χαλάρωση ή δαιμονικός κύκλος», που είχε τεράστια εκδοτική επιτυχία στην Ελλάδα της δικτατορίας,  το 1973 :  Και  του πήρα  μια συνέντευξη για το περιοδικό «Οικολογία και Περιβάλλον», το 1983.

 

 

 

Πότε είδα πρώτη φορά το Παρίσι;  Τότε, το 83, με  μια αντροπαρέα, με όλα τα συμπαρομαρτούντα, με τις φάρσες και τις εμμονές της στις μπανάνες – που τότε δεν εισάγονταν   στην  Ελλάδα. Ήταν μια ωραία φάση της ζωής μου, αν και οι περισσότεροι της παρέας ήταν απορροφημένοι (σαν Έλληνες)  στο να βρουν πράγματα σε καλές τιμές και να τ’ αγοράσουν . Αυτό το ελάττωμα το έκοψε ή το μετρίασε η παγκοσμιοποίηση. Για την ιστορία, τα «μεγάλα» καταστήματα πρωτοεμφανίστηκαν στη Γαλλία στα μέσα του 19^ου αιώνα, σε μεγάλα κτίρια, με όψη ανακτόρου : ‘Ηταν  το  Bon Marche  , τo Louvre, τo Printemps, το  Samaritaine, το Galeries Lafayette.

 

        Κάποια στιγμή είπα να  ξαναδιαβάσω   τον Ουγκώ, την  περίφημη «Παναγία των Παρισίων»-  που είναι λιγότερο διάσημη αν και το ίδιο  περιπετειώδης με  τους «Αθλίους». Η  λέξη που ανακάλυψε ο συγγραφέας σε μια γωνιά της Εκκλησίας και  πάνω στην οποία οικοδομήθηκε ολόκληρο το βιβλίο του - η λέξη «ΑΝΑΓΚΗ» - ήταν  έτσι, στα ελληνικά. Λέει ο Ουγκώ, περιγράφοντας  το 1831 μια διαδικασία καταστροφής : «Αργότερα μπογιάτισαν ή έξυσαν (δεν ξέρω πια τι απ’ τα δυο)τον τοίχο, κι η επιγραφή χάθηκε. Γιατί έτσι κάνουν, 200 χρόνια τώρα, με τις υπέροχες εκκλησίες του  μεσαίωνα….Ο ιερέας τις μπογιατίζει, ο αρχιτέκτονας τις ξύνει, κι ύστερα έρχεται ο λαός και τις γκρεμίζει». Στις ημέρες μας  ο καθεδρικός Ναός της Παναγίας των Παρισίων, γνωστός από το ειδύλλιο του Καμπούρη και της Εσμεράλδας, που άρχισε να κτίζεται το 1163 και ολοκληρώθηκε το 1345, με δύο πύργους 69 μέτρων ο καθένας, τυλίχθηκε από πυρκαγιά στις 15 Απριλίου του 2019. Ήδη όμως  αποκαταστάθηκε και πρόκειται να είναι ξανά σε λειτουργία  και διευκόλυνση– των τουριστών, των καθολικών, των «επισήμων» και των εραστών του θρησκευτικού στοχασμού. Λέει κάπου ο Ουγκώ :  Τα εκκλησιαστικά μνημεία ενσωματώνουν τόσο πολύ εργασία όσο οι πυραμίδες στην Αίγυπτο … Και πραγματικά, η Παναγία των Παρισίων έχει ενσωματώσει σωρεία εργασιών, από τη πρώτη στιγμή της δημιουργίας της μέχρι την αποκατάστασή της …

ΟΡΟΣΗΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

 

Ο Πύργος του Άιφελ είναι το ορόσημο της πόλης και η ψηλότερη κατασκευή της, με ύψος 324 μ.  Στην αρχή είχε σχεδιαστεί για προσωρινή μόνο χρήση για την παγκόσμια έκθεση του 1889, αλλά ο τεράστιος Πύργος εντυπωσίασε τόσο  ώστε να γίνει  τελικά   σύμβολο και  του Παρισιού  και της Γαλλίας. Δέχεται πάνω από 6 εκατομμύρια  επισκέπτες ετησίως, ενώ το 2002 συμπλήρωσε συνολικά 200 εκατομμύρια  επισκέπτες από τότε που κατασκευάστηκε.

 

Η λεωφόρος «Ηλύσιων πεδίων» , περνάει από την «Αψίδα του Θριάμβου» , που τώρα πλέον ακούει στο όνομα   «Αστέρας Ντε Γκωλ» , με τα λαμπρά χαρακτηριστικά, με ύψος 50 μέτρων και μήκος 45, που ξεκίνησε από τον Ναπολέοντα Α για να εγκαινιασθεί τελικά το 1836 από το Βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο. Όλος αυτός ο δρόμος   προεκτείνεται  στην οδό «Μεγάλης Στρατιάς» και  στη συνέχεια στην  λεωφόρο «Σαρλ ντε Γκώλ», για να περάσει από το Σηκουάνα και να καταλήξει στη Ντεφάνς, μια συνοικία που θεμελιώθηκε το 1957 και που το 1983 είχε επαρκές μέγεθος  για να προοιωνίζεται αυτό που θα καταλήξει……   

 

 Το σύγχρονο Παρίσι διατρέχει μια διαδικασία δημιουργικής καταστροφής, η πόλη γίνεται αγνώριστη λίγο καιρό μετά τη διέλευσή σου από  κάποια σημεία. Σε αντίθεση όμως με το παλιό Παρίσι  το καλύτερο δεν αντικαθίσταται με το χειρότερο , ούτε αυτό με το  χειροτερότερο…. …

 

ΟΤΑΝ Ο ΟΣΜΑΝ ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ

Η παλιά Λουτετία, που μετονομάστηκε  σε Παρίσι το 360 ΑD, έχει σύμφωνα με την απογραφή του 2017 πληθυσμό 2187 χιλιάδες, ενώ η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή έχει 12.628 χιλιάδες. Το Παρίσι διετέλεσε η πόλη των εξεγέρσεων, για μια 100ετία τουλάχιστον, από το 1789 έως το 1871.

Λέγεται ότι ο Ναπολέων ο Γ, για  να αποφεύγει τις εξεγέρσεις,   υπαγόρευσε στον πολεοδόμο Οσμάν (Hausmann),  να κατεδαφίσει  27.000 κτίρια  από τα 66.500– ένα αριθμό κολοσσιαίο για εκείνη την εποχή, το 1849 με 1850, με συνολικό πληθυσμό  της ευρύτερης περιφέρειας του Παρισιού  1.053 χιλιάδες – κατά την απογραφή που είχε κάνει ο Mitelell(αναφέρεται από τον Jean-Lyk Pinol) . Κατ΄ άλλους βέβαια τα σχέδια του Haussmann  στόχευαν  πρωτίστως στο να βελτιώσουν την κυκλοφορία και  τον εξαερισμό,  ενώ  ο στρατηγός Castellan επέμενε (1853) ότι ο σκοπός της νέας πολεοδομίας ήταν  στρατιωτικός.  To Παρίσι επί Οσμάν απέκτησε 137 χιλιόμετρα νέων Boulevards(λεωφόρων), που ήταν πιο φωταγωγημένες και ταυτόχρονα είχαν πολλές δενδροστοιχίες. Ο Οσμάν «εμφανίζεται στην πράξη σαν το πρότυπο του πολεοδόμου που είναι πάντα διαθέσιμος να εξυπηρετεί την νέα  άρχουσα τάξη», λέει γι αυτόν ο Benevolo.  Έτσι πάντως ή αλλιώς, στη  θέση των κτισμάτων που  κατεδαφίστηκαν έφτιαξε  το ορθάνοικτο αστικό τοπίο του Παρισιού και άσκησε μια  επίδραση που  ήταν σημαντική, ακόμη και  σε πόλεις άλλων χωρών, πχ στο Σικάγο !

Ο Οσμάν άθελα του  άνοιξε το δρόμο γι αυτή την  υπέροχη άνεση του βαδίσματος, που επιτρέπει να δεις το χρώμα του  ουρανού  – που είναι  μπλέ , όχι μόνο γιατί το τραγούδησε η Εντίθ Πιάφ  αλλά γιατί στο χώρο υπάρχει ανοικτότητα . Ουσιαστικά κατασκευάσε  μια πόλη των πεζοπόρων κι  ακόμη των θυελλωδών απορρυπαινόντων ανέμων – που συναντάς όταν βγαίνεις από τα υπήνεμα  δρομάκια  της  πόλης  και συναντιέσαι με μια ανοιχτωσιά, που μπορεί να λέγεται λεωφόρος  Δημοκρατίας.

 

ΣΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΊΟ

Στη Μονμάρτρη, ένα από τα είκοσι διαμερίσματα του Παρισιού, συναντάς τη Σακρ Κερ, μια υπέροχη εκκλησία, και  από κεί δεν απέχεις πολύ  από το χώρο  που κατασκευάζουν πορτραίτα, καθώς επίσης  και  από το  νεκροταφείο της . Στη Μονμάρτρη  είναι  θαμμένοι οι διαπρεπείς καλλιτέχνες  ή εν γένει οι διαπρεπείς, όπως η Φρανς Γκάλ,  ο Φρανσουά Τρυφώ, ο Ζαν Φουκώ, ο Σαρλ Φουριέ και ο Χάϊνριχ Χάϊνε- Γερμανός ποιητής με  εβραϊκό αίμα στις φλέβες του. Υπάρχει επίσης και ο τάφος της οικογένειας Ζολά – πάντως τα οστά του Εμιλ Ζολά έχουν μεταφερθεί αλλού. 

Το 1889 θα γίνει διεθνής έκθεση στο Παρίσι και τα εγκαίνια του πύργου Αϊφελ, εν μέσω πολλών διαμαρτυριών, ενώ η πόλη θα ακολουθεί το όνομα « πόλη του Φωτός» : Παίρνει οριστικά αυτό το όνομα, επειδή  ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα στους κεντρικούς δρόμους της οποίας τοποθετήθηκαν το 1828 λάμπες γκαζιού  , με ότι σήμαινε αυτό τότε.

 

     Κάποιος  θείος  «του δικού μας» Κώστα Ουράνη επισκέπτεται την έκθεση του 1889 – από μια κοινωνία που μαστίζεται από υποκινητικότητα, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους δεν ταξιδεύουν παρά ελάχιστα ή καθόλου. Ο «Θείος από τη Γαλλία» επιστρέφει στην Ελλάδα  και  έκτοτε καταλαμβάνει με λαϊκή συναίνεση και μάλιστα  εφ’ όρου ζωής, την θέση του  μόνιμου συμβούλου για θέματα που αφορούν τη παγκοσμιότητα… Κοινώς, αποφαίνεται επί παντός του επιστητού, ως ο πρώτος επισκέπτης της αλλοδαπής...

 

 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

 

Το Μνημείο της Βαστίλης, είναι για να θυμίζει την 14η Ιουλίου 1789, ημέρα που ο λαϊκός ξεσηκωμός είχε σαν αποτέλεσμα αφενός τον αποκεφαλισμό του επικεφαλής  της φρουράς της Βαστίλης και αφετέρου τον εμπρησμό της. Είναι η εθνική γιορτή των Γάλλων. Η μοναδική καταχώριση στο ημερολόγιο του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ την ημέρα της άλωσης της Βαστίλης ήταν  η λέξη: «Rien», δηλαδή «τίποτα»… Μερικοί πάντως ισχυρίζονται ότι με τη λέξη αυτή ήθελε να μιλήσει για το κυνήγι, που ήταν μηδαμινό…

Το 1863 έχουμε την  ανεύρεση της «Νίκης της Σαμοθράκης», από μια αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον Κάρολο Σαμπουαζό, υποπρόξενο  στην Αδριανούπολη. Αυτός έρχεται σε επικοινωνία με τον πρέσβη της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, ο Πρέσβης  φροντίζει να φορτωθεί η Νίκη σε Γαλλικό Πολεμικό πλοίο, από όπου τελικά μεταφέρεται στο Μουσείο του Λούβρου. Η εντύπωση που μου προκαλεί όταν για πρώτη φορά βλέπω τη  Νίκη, είναι συντριπτική : Για ορισμένο χρόνο  έχω την αίσθηση ότι το άγαλμα είναι σε φάση κίνησης και φυγής από το βάθρο του.

Ο υπόγειος  σιδηρόδρομος εισάγεται το 1863  ενώ ο ανελκυστήρας  έρχεται 10 χρόνια νωρίτερα,  το 1853. Το 1867, στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού, παρουσιάζεται ένας σιδερένιος οπλισμός κατάλληλος για ασανσέρ, που είναι σφυρηλατημένος με τη μέθοδο της έλασης ***και πολύ πιο ανθεκτικός και φθηνότερος από τον χυτό οπλισμό. Το ασανσέρ εισβάλλει για τα καλά στη ζωή των πόλεων, επιταχύνει κι αυτό με τη σειρά του τις μετακινήσεις.  «Μια πόλη φτιαγμένη για την ταχύτητα είναι μια πόλη προορισμένη να πετύχει», είναι το απόφθεγμα του Λε Κορμπυζιέ.

Το 2015, Παρασκευή και 13 Νοεμβρίου, στην οδό Βολταίρου, οι Τζιχαντιστές εξαπολύουν επίθεση εναντίον οποιουδήποτε βρίσκουν μπροστά τους. Σκοτώνουν 130 ανθρώπους, τραυματίζουν περίπου 300, σε μια προσπάθεια να πλήξουν το δυτικό πνεύμα της ελευθεριότητας και των δικαιωμάτων.

 

ΤΟ ΟΓΔΟΟ ΘΑΥΜΑ

 

 

Σε απόσταση από το κέντρο του Παρισιού βρίσκονται οι Βερσαλίες, με το ανάκτορο καθώς και τους κήπους :  Ένα μοναδικό μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς,  που εκτείνεται σε πάνω από 8000 στρέμματα, με ένα σταυρό να κυριαρχεί  στο μέσο της βλάστησης, που περιλαμβάνει τους περίφημους κήπους  των Βερσαλιών : Ένα 8ο θαύμα αρχιτεκτονικής και κηπουρικής, που κτίσθηκε κατόπιν εντολής του Λουδοβίκου 13ου το 1623 για να ολοκληρωθεί 50 χρόνια αργότερα, επί βασιλείας του Λουδοβίκου του 14ου .Το 1871 οι  στρατιές του Μακ Μαόν κατ’ εντολή του Θιέρσου θα ξεκινήσουν από εκεί  για να καταστείλουν το πείραμα της Γαλλικής Κομμούνας, που ήταν το πρώτο πείραμα του Σοσιαλισμού παγκοσμίως… Το πείραμα κράτησε 72 ημέρες, η καταστολή του ήταν αιματηρότατη…

 

Το 1900, γίνονται τα εγκαίνια του μετρό, με  1η γραμμή αυτήν που συνδέει τη Βενσέν  με το Πορτ Μαγιό.

Στα  1954  παίζεται «Η τελευταία φορά  που είδα το Παρίσι» , μια σαπουνόπερα  για ανθρώπους που εντρυφούσαν σε επεισόδια τύπου «πικρή μικρή μου αγάπη» - για όσους θυμούνται τις ταινίες όταν πρωτοξεκινούσε η  ελληνική τηλεόραση. Η σκηνοθεσία είναι του Ρίτσαρντ  Μπρούκς, πάνω σε μια ιστορία του F.Scott Fitzerald  για το τέλος του Β Παγκόσμιου Πολέμου: Σαχλό το είπαν, και τέτοιο ήταν, αν διαγράψει κάποιος την ιστορία του παθιασμένου  φιλιού μέσα σε συνθήκες μεταπολεμικής αγαλλίασης ,  που ανταλλάσσει  ο πρωταγωνιστής με μια άγνωστή του..Έτσι κι εγώ, σ’ ένα σκηνικό γενικευμένης αγαλλίασης, που δεν οφείλονταν στη λήξη ενός πολέμου, το βράδυ, όταν  γιορτάζονταν η 21η Ιουνίου ως γιορτή του καλοκαιριού, πάνω σε μια γέφυρα, όπου όλος ο κόσμος διασκέδαζε, αντάλλαξα ένα  φιλί πολλών μεγατόνων. Ήταν το φιλί της Μαρίας.

Παράλληλα με την κορύφωση του προβλήματος αυτοδιάθεσης της Αλγερίας, ξεκινούν τα έργα στη Ντεφάνς.

 

Το 1969, η τοπική  αγορά μεταφέρεται εκτός Παρισιού, στη θέση της γίνεται το Forum l’alles, καθώς και το Μουσείο  Πομπιντού, που ακούστηκε να λέγεται το πιο άσχημο Μουσείο : Ή χειρότερο  τουλάχιστον από τα μουσεία του Λούβρου, του Ορσέ, του Πικάσο, του Ροντέν.

 

 

 

ΝΤΕΦΑΝΣ, ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

        
Το 1983, σε μια άλλη επίσκεψη, πρωτοπατάω το πόδι μου στην υπό ανέγερση Ντεφάνς. Σημειώνω : Η κεντρική αψίδα της, η  συμμετρική με την αψίδα του Θριάμβου  ή «Αστέρα ντε Γκώλ» - βρίσκεται σε  απόσταση 6 χιλιομέτρων και  έχει μικρή ομοιότητα  με διάδρομο της αεροπορίας! Η αψίδα της Ντεφάνς    αποτελείται από γραφεία που καλύπτουν έκταση 340.000 τετραγωνικών μέτρων. Τα  ψηλά κτίριά της  διαμορφώνουν ένα  χρηστικό  αστικό τοπίο, εξοικονομούν έδαφος και ταυτόχρονα δεν παράγουν τερατογενέσεις -  δηλαδή κτίρια  που «εξέχουν» σαν καρούμπαλα μέσα στο χώρο !    «Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κτιρίου του CΝΙΤ (Centre National des Industies et Techniques) με την τεράστια ευθειογενή, τριγωνική επιφάνεια κάλυψης και τη στήριξη σε τρία σημεία», λέει ο Δ.Καρύδης. Τα αυτοκίνητα είναι κρυμμένα σε ένα άλλο επίπεδο, οι πεζοί θριαμβεύουν στο κυρίως επιφανειακό έδαφος. Η «πεζοκίνηση» παίρνει μια ιστορική εκδίκηση : «Η παλιά σωστή χαρά να περπατάμε άνετα και ήρεμα» , που λέει ο Λε Κορμπυζιέ, οπαδός της αυτό- κίνησης του καθενός με τα πόδια του, όταν η αυτοκίνηση των οχημάτων είναι σε σωστό χώρο! Τα κτίρια της Ντεφανς  επιχειρούν να αντιμετωπίσουν το  τοξικό αίσθημα της «τετραγωνικότητας» εισάγοντας το πολύγωνο, το τραπουλόχαρτο, τη σφαίρα.

 Σε μια έκταση στο πίσω μέρος,  σχετικά κενή, που σου  επιτρέπει να αγναντεύεις ,  το μάτι «κολλάει» κάπου  : Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τη Ντεφάνς ορθώνονται  κάποιες κυλινδρικές πολυκατοικίες, με χρώματα  αφύσικα, εκτός συνηθισμένου φάσματος, με τα παράθυρά τους να έχουν το σχήμα δακρυού – πιθανόν υπόμνηση ότι κάποιος πρέπει να αντισταθεί στην  τετραγωνικότητα των σχημάτων  …Το  θέαμα είναι  κατεξοχήν ψυχεδελικό, κατ’ εξοχήν ονειρικό , ή τουλάχιστον παράδοξο.

 Το ξανάδα μερικές φορές ακόμη – πήγα στη Ντεφάνς με αυτό το σκοπό -  μέχρι που ο περίγυρος  του συγκροτήματος χτίσθηκε, ένας μεγάλος αντιπερισπασμός ορθώθηκε, το θέαμα αποδυναμώθηκε. Να γιατί στις ταξιδιωτικές μας εμπειρίες πρέπει να σημειώνουμε  εκτός από το χώρο, και το χρόνο…

ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ  ΓΙΑ ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

Στη συνέχεια έρχεται το Chercher …la France, ιστορίες Ελλήνων από το Παρίσι, που ψάχνουν  τη Γαλλία  : Που περιγράφει  τις διαδηλώσεις «μικρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων». Για τους μη γνωρίζοντες τον όρο, είναι οι διαδηλώσεις που δεν διακόπτουν τη ζωή ενός δρόμου ή μιας περιοχής, αλλά απλά «τον φορτώνουν» με μια ακόμη χρήση, τη χρήση της διαδήλωσης. «Αυτή η σιωπηλή διαδήλωση έχει μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη μέσα μου», λέει η Μ.Τριανταφύλλου, επιθυμώντας διακαώς ένα τέτοιο συμβάν, αφού προηγουμένως έχει περιγράψει πολλές υπαρκτές,  θορυβώδεις και εκρηκτικές μαζώξεις ανθρώπων.  

Όμως το Chercher….la France δεν περιορίζεται στην «Γαλλική Διαμαρτυρία», με την ευγένεια και τους καλούς ή ενίοτε κακούς  τρόπους : Ουσιαστικά είναι ένα κοινωνιογράφημα που δείχνει τις διαστάσεις της πόλης, την πολυπολιτισμικότητα επί το βάθος της. Και πριν απ’ όλα ο Γιώργος Γεωργαμλής  μιλάει για τους κλοσάρ, τους  «αλήτες» του Παρισιού, υποστηρίζοντας ότι πολλοί απ’ αυτούς έχουν καταλήξει στο μετρό ή στις γέφυρες του Σηκουάνα από άρνηση του μικροαστικού τρόπου ζωής. Ο Κώστας Κάππας μιλάει για τη διαμαρτυρία για συνδικαλιστικούς σκοπούς, που είναι φιλική και όχι εχθρική (κατά τα ελληνικά ειωθότα) για τους πολίτες. Ο ΔΔ Κουσουρής βρίσκει την  ευκαιρία να θυμηθεί  τη καθαρεύουσα που πρυτάνευσε μια ορισμένη εποχή στο εν ελλάδι ποδοσφαιρικό ιδίωμα(γωνιαίο λάκτισμα = το κόρνερ!). Ο Δ.Σταμπόγλης αποφαίνεται : «Το Παρίσι είναι κάτι το διαφορετικό, δεν μοιαζει με καμιά άλλη πόλη. Είναι τα μουσεία του, οι κήποι και τα πάρκα του, τα κτίριά του, η ξεχωριστή μυρωδιά του μετρό, τα καφέ, τα κεντράκια του, οι Παριζιάνοι και οι Παριζιάνες, τα πλακόστρωτα , τα παλάτια, οι εκθέσεις που γίνονται, ο φοιτητόκοσμος, τα βιβλιοπωλεία του και το πλήθος των φυλών που συνθέτουν την πολιτισμική κοινωνία του. Το αγαπάς, γιατί μπορεί να το περπατήσεις, να εντυπωσιαστείς από τις γωνιές του, το γούστο και τη φινέτσα ορισμένες φορές αλλά και τις χοντροκοπιές που αντικρίζεις».

 

Η πόλη  θα ζήσει έντονα τις μαχητικές διαδηλώσεις με τα «κίτρινα γιλέκα», που διαμαρτύρονται για την πολιτική Μακρόν. Οι διαδηλώσεις αυτές   θα κρατήσουν καιρό, αλλά τελικά δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Πολύ περισσότερο αποτέλεσμα θα προκύψει από την «αντιαυταρχική» σειρά διαδηλώσεων  του Μάη του 1968, όταν οι διαδηλωτές για ένα μήνα «αξίωναν  το αδύνατο, θεωρώντας τον εαυτό τους ρεαλιστή»… «Μη δουλεύετε ποτέ», ήταν ένα σύνθημα που διέπρεψε εν μέσω άλλων, τολμηρών συνθημάτων , από αυτούς που υποστήριζαν ότι  «οι πολεοδόμοι πρέπει να κατασκευάζουν περιπέτειες» ή που θύμιζαν : «Κάτω από τα πλακόστρωτα είναι η παραλία». Από τις πολλές ομάδες του Μάη του 68, ριζοσπαστικές μέχρι εκεί που δεν παίρνει άλλο, ξεχώρισε η «Διεθνής των Καταστασιακών»  - μια ομάδα  υπό  τον Γκυ Ντεμπόρ που επεβίωσε μέχρι το 1972.

 

H AΘΛΙΟΤΗΤΑ  ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΝΟΣ  ΜΕΓΑΛΕΙΟΥ

Στο Παρίσι,   που  ο ξεναγός γίνεται μια απαραίτητη διαμεσολάβηση ανάμεσα στην πόλη και στον τουρίστα, είδα να έχουν ένα νεκρό στο πάρκο της Βενσέν, σκεπασμένο με μια κουβέρτα, με το αριστερό  πόδι ορθωμένο, σε κατάσταση γωνίας, να είναι  αφημένος  εκεί περιμένοντας  να έλθει η Αστυνομία… Ήταν η μόνη πόλη που μου έδωσαν ένα φαγώσιμο είδος στο χέρι, χωρίς χαρτοπετσέτα ή έστω χαρτί.  Είδα μια γυναίκα να κοιμάται σε τηλεφωνικό θάλαμο, είδα μια άλλη κουκουλωμένη στο ψοφόκρυο, με ένα σκυλάκι από δίπλα …Είδα πολυκατοικίες οκταόροφες, χωρίς ασανσέρ, με κοινόχρηστες τουαλέτες.

 

Αλλά βέβαια το Παρίσι  είναι μια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη με πολλούς πράσινους χώρους:  Οι μεγαλύτεροι χώροι πρασίνου είναι το δάσος της Βενσέν και το δάσος της Βουλώνης, τα οποία καλύπτουν μια έκταση περίπου 10 τετρ. χλμ. και 8,5 τετρ. χλμ.  και βρίσκονται στο νοτιοανατολικό και δυτικό άκρο του Παρισιού αντιστοίχως. Το δάσος της Βουλώνης  είναι υποπολλαπλάσιο  του δάσους του  Τατοϊου – είναι μόλις 8500 στρέμματα,  ενώ του Τατοϊου είναι 42.000.Το δάσος της Βενσέν έχει μέχρι λίμνες όπου μπορεί να κάνει κανείς βαρκάδα, και στη δική μου μνήμη έχει μια διακριτή  θέση.

 

Είδαμε το Παρίσι στον εμφύλιο, που κράτησε με τις 72 ημέρες της Κομμούνας, το 1871. Το Παρίσι του Α και του Β παγκοσμίου πολέμου, με τα ελλείμματα ανδρών στην πρώτη περίπτωση και την αποφυγή της ανατίναξής του, στη δεύτερη : Ας είναι καλά ο στρατηγός Ντίτριχ Φον Χόλτιτς , στρατιωτικός διοικητής, που αψήφησε τη διαταγή του Χίτλερ. Είδαμε το Παρίσι των κίτρινων γιλέκων, να αγωνίζονται σε συνέχειες κατά του Γαλλικού κατεστημένου, βιώσαμε  την απώλεια της Γαλλικής Αποικιακής  Αυτοκρατορίας ή μάλλον του ηγεμονικού της ρόλου ,στην υποσαχάρια Αφρική: Μιλώντας πρόσφατα στο Γαλλικό Πρακτορείο, ο πρόεδρος Φαγιέ της Σενεγάλης, ο οποίος εξελέγη τον Μάρτιο 2024, δήλωσε ότι η Γαλλία θα πρέπει να κλείσει τη βάση της εκεί. «Η Σενεγάλη είναι μια ανεξάρτητη χώρα, είναι μια κυρίαρχη χώρα και δεν αποδέχεται την παρουσία στρατιωτικών βάσεων», είπε  χαρακτηριστικά. Το Τσαντ εξ άλλου  αποφάσισε να διακόψει όλες τις σχέσεις συνεργασίας με το Παρίσι σε θέματα άμυνας και στρατιωτικής ασφάλειας. Ο Βίκτωρ Ουγκώ έλεγε ότι «Χωρίς τη Γαλλία, ο κόσμος θα ήταν μόνος», αλλά στις μέρες μας αρκετά αφρικανικά έθνη επιζητούν  λίγο περισσότερη “μοναξιά” και λιγότερη Γαλλική παρουσία, που λέει και ο Γ. Παπαγιαννόπουλος…

 

Με εξαίρεση 14 μήνες, από το 1794 έως το 1977, το Παρίσι ήταν η μόνη κοινότητα της Γαλλίας χωρίς δήμαρχο. Τώρα πλέον Δήμαρχος  των Παρισίων είναι η Αν Ιντάλγκο, που αποδοκιμάζει την  πλατφόρμα X, καθώς έχει μετατραπεί σε ένα  «τεράστιο παγκόσμιο υπόνομο» και σε «εργαλείο αποσταθεροποίησης της δημοκρατίας», εξηγώντας μάλιστα τους λόγους της  στον ιδιοκτήτη  της X, Έλον Μασκ. Στην επταετή θητεία της ως δήμαρχος του Παρισιού, η Αν Ιντάλγκο έγινε γνωστή για τις εμβληματικές περιβαλλοντικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής της όχθης του Σηκουάνα σε χώρο περιπάτου,  της προσπάθειας να απαγορευτούν τα αυτοκίνητα με υψηλές εκπομπές ρύπων, της  δημιουργίας ποδηλατοδρόμων. Πάντως   δε θα βάλει υποψηφιότητα για τρίτη φορά – έχοντας κάνει δυο θητείες :  Προσπάθησε για το καλύτερο, προσπάθησε να επιβάλει την ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων στον περιφερειακό δρόμο των Παρισίων , αλλά ακόμη και ο παράδεισος χρειάζεται την κοινωνική συναίνεση.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ

Το Παρίσι εδώ και πολλά χρόνια διαθέτει μια Ντίσνεϋ Λαντ, που είναι για παιδιά 2 έως 102 ετών, που γειώνει τον τουρισμό δίπλα στον αστικό χώρο, που επομένως σε μια εποχή προβληματικών μετακινήσεων επιτρέπει στους ανθρώπους να έχουν 2 σε 1 -  δηλαδή την ψυχαγωγία σε οικείο χώρο. Από αυτή την άποψη θυμίζει τις  μαλαισιανές  πλαζ του   Βερολίνου ή τα κεντροευρωπαϊκά χωριά της Ισπανίας ή τα Ελβετικά χωριά των Παρισίων, που απευθύνονται σε άτομα που δεν θέλουν να πάνε πραγματικά στην Μαλαισία, να επισκεφθούν την Κεντρική Ευρώπη ή  την Ελβετία…

MIDNIGHT IN PARIS

Το Παρίσι είναι μια πόλη εκκεντρική, με έφεση στο παράδοξο. Το μαρτυρούν οι στίχοι  του Ζακ Πρεβέρ:

 

Το πουλί που τραγουδάει μέσα στο κεφάλι μου

Κι αδιάκοπα μου λέει πως σ’ αγαπώ

Κι αδιάκοπα μου λέει πως μ’ αγαπάς

Το πουλί με το ενοχλητικό ρεφραίν

Θα το σκοτώσω αύριο το πρωϊ

 

Τίποτε όμως δεν συγκρίνεται με το εκκεντρικό και μυθογόνο σενάριο του Γούντυ Άλλεν. Αυτό ξεκινάει Μεσάνυχτα  : Η πόλη μεταμορφώνεται κατά πως την ήθελε ο Γούντυ  στο ομώνυμο κινηματογραφικό έργο, όπου οι σκιώδεις μορφές του  Χεμινγουαίη, του Πικάσο,  της Ζοζεφιν Μπεϊκερ,  της Γερτρούδη Στάϊν, του Σκοτ Φιτζερλαντ, του  Σαλβατόρ Νταλί, του Μον Ρέί, του Γκογκέν, του Ντεγκάς,του Τουλούζ Λοτρέκ, ενσαρκώνονται και παίζουν ρόλο. Λέει ο Γούντυ Άλλεν για την πόλη του φωτός :  «Είναι συναρπαστικό. Οι μεγαλύτεροι  Αμερικάνοι συγγραφείς έχουν πάει εκεί. Εγώ το έμαθα μέσα από τις ταινίες που έβλεπα. Πρώτη φορά το επισκέφθηκα όταν ήμουν πιά μεγάλος, το 1965….Ήθελα να δείξω την πόλη συναισθηματικά, να αποκαλύψω τη σημασία που είχε για μένα. Το Παρίσι μέσα από τα μάτια μου».

 

Στο έργο του Γούντη Άλλεν  ένα αυτοκίνητο παραμονεύει τα βράδια για να μεταφέρει τον πρωταγωνιστή όχι απλώς σε ένα νέο χώρο, αλλά και  σε διαφορετικό χρόνο : Κάτι που έρχεται «ασορτί»  με ιδέες που επικρατούν στην Θεωρητική Φυσική.. Η σκηνοθεσία  είναι μια μαγεία, που εύκολα την αποδέχεσαι, αλλά η μαγεία έχει και μια αλήθεια :  Πόσοι δεν διάλεξαν αυτή τη πόλη για να ζήσουν έντονα, για να ζήσουν πολλές ζωές μέσα στη συσκευασία μιας ; Μεταξύ αυτών ήταν και  η Μαρία Κάλας , που προτίμησε να πεθάνει στο Παρίσι, γιατί το μεγαλείο του την ενέπνεε στις φαντασιώσεις της…

 

   Εγώ απλώς    έζησα τη μαγεία  κάποια  Χριστουγεννιάτικη περίοδο :  Στη λεωφόρο Ηλυσίων Πεδίων ένα  βράδυ, παρακολουθώ το  τρύκ που μεταμορφώνει  τα φώτα πάνω στα δέντρα σε πίπτοντα φώτα, που αλλάζει  τη στατικότητα σε μια βροχή φωτός. Ατέλειωτη σειρά δένδρων, και στο βάθος των οριζόντων υποβόσκει μια αόριστη φωτεινότητα, ένα παιχνίδι του φωτός και του σκότους. Το παρόν τους δίνουν μια μεγάλη εορταστική κατασκήνωση από λευκές σκηνές, ένας συρφετός από οσμές ευχάριστες.  Ο Πύργος του Άϊφελ μετακινεί μια δέσμη γαλάζιου φωτός.   «Όλα ωραία και μεγάλα, φωτισμένα», που θάλεγε ο δικός μας Καβάφης.

        Έμεινα με αυτή την εικόνα βαθιά χαραγμένη μέσα μου. Δεν θα την ανακηρύξω την καλύτερη δυνατή πόλη,  γιατί δεν έχω δει όλες τις πόλεις. Ούτε  την πιο οικεία. Αλλά μέσα σε ένα ιδιόμορφο   πόϊντ σύστεμ της ψυχής μου , από όσα ακουσμένα ή βιωμένα, είναι αναμφισβήτητα  η πρώτη:  Η πιο αισθητική,  η πιο ποικίλη, η πιο  εντυπωσιακή.       

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

Νίνος Φένεκ  Μιχελίδης, «Ένας Αμερικάνος στο Παρίσι», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 25.9.2011

 

Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, «Συνεχίζεται η μείωση της Γαλλικής επιρροής στην Υποσαχάρια Αφρική», ιστότοπος Οικολογειν, 4.12.24

 

 «Η χάρτα των Αθηνών», εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 1987

 

Λε Κορμπυζιέ, «Βασικές αρχές της πολεοδομίας», από τα «Μανιφέστα και προγράμματα της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα», Αθήνα 1977, εκδόσεις «Επίκουρος»

 

Andrew Blowers, Chris Hamnett, Philip Sarre, «Η πόλη του μέλλοντος, εκδόσεις Κουτσουμπός, Αθήνα 1987

 

Internationale Situationniste, “To ξεπέρασμα της τέχνης», Ανθολογία κειμένων της Καταστασιακής Διεθνούς, εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 1999

 

Jean-Lyc Pinol, «O κόσμος των πόλεων τον 19ο αιώνα», εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2000

 

Πάμπλο Λαράϊν, «Μαρία», σκηνοθεσία κινηματογραφικού έργου, με πρωταγωνίστρια την Αντζελίνα Τζολί : Μια εβδομάδα της Κάλας στο Παρίσι, που είναι και η τελευταία της…

 

Chercher la France – 23 ιστορίες από τη Γαλλία, εκδόσεις Αντίκτυπος, Αθήνα 2007

 

Kenneth Frampton, «Μοντέρνα αρχιτεκτονική- ιστορία και κριτική», εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1987

 

Ελίζα Καραγιώργη , Ναυτεμπορική, 17.10.21,  «Το δύσκολο στοιχημα της Αν Ινταλγκό»

 

«Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη», εργασία πολλών Ελλήνων επιστημόνων σε επιμέλεια Άσπας Γοσποδίνη και Ηλία Μπεριάτου.

 

Παντελής Λαζαρίδης, «Βιομηχανική επανάσταση – βιομηχανική πόλη», εκδόσεις Α.Λιβάνη, «Νέα σύνορα», Αθήνα.

 

Leonardo Benevolo,  «Η κοινωνική προέλευση της σύγχρονης πολεοδομίας»

 

****Ο όρος ελασιμότητα, ή ελατότητα, χαρακτηρίζει την ικανότητα των μετάλλων και κραμάτων να επιδέχονται διάφορους τρόπους μορφοποίησης υπό πίεση, όπως π.χ. σφυρηλάτηση, εξέλαση, κ.λπ. Πρόκειται για ιδιότητα των περισσοτέρων καθαρών μετάλλων όπως του χάλυβα, του ορείχαλκου και άλλων καθώς και κραμάτων χαλκού, μαγνησίου, αλουμινίου και νικελίου.